QĐND - Đúng đêm Nô-en 24-12-1972, 60 TNXP của Đại đội 915 đã anh dũng hy sinh trong khi làm nhiệm vụ vận chuyển hàng cho tiền tuyến tại ga Lưu Xá (Thái Nguyên). Câu chuyện bi tráng và hành động anh dũng của họ đã được vinh danh xứng đáng. Và ngày nay, tại địa danh diễn ra sự kiện lịch sử này, một công trình ý nghĩa đã được xây dựng để người đời mãi nhắc nhớ...

Khúc tráng ca ga Lưu Xá

Ga Lưu Xá là một trong hai “cảng cạn” quan trọng của miền Bắc có nhiệm vụ tiếp nhận hàng viện trợ của các nước XHCN, chuyển vào chiến trường miền Nam phục vụ cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Khi đế quốc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc, cảng biển Hải Phòng bị ngư lôi Mỹ phong tỏa ngặt nghèo, hàng viện trợ vào nước ta chủ yếu phải tập kết về Thái Nguyên sau đó vận chuyển đường bộ vào tiền tuyến nên cảng cạn này càng mở rộng. Trong khi đó, tuyến giao thông huyết mạch Lạng Sơn-Thái Nguyên-Hà Nội cũng bị địch tập trung oanh tạc ngày đêm khiến hàng vạn tấn hàng bị tồn đọng. Chính vì vậy, tháng 6-1972, Đội 91-TNXP của Tỉnh đoàn Bắc Thái (cũ) được bổ sung thêm đại đội thứ 5 với phiên hiệu Đại đội 915, có biên chế hơn 100 đồng chí, chủ yếu là nữ người dân tộc thiểu số có tuổi đời 17-18 để tăng cường lực lượng, san lấp đường, giải tỏa hàng tồn đọng kịp thời chi viện cho tiền tuyến. Mỗi tháng, trung bình đại đội vận chuyển thành công từ 3-5 vạn tấn hàng.

Nhà tưởng niệm các liệt sĩ TNXP Đại đội 915.

Đặc biệt trong 12 ngày đêm cuối tháng 12-1972, ga Lưu Xá và ga Quán Triều của Thái Nguyên liên tục bị đánh phá, khiến gần 2 vạn tấn hàng tồn đọng. Nhu cầu giải tỏa trở nên hết sức cấp bách. Tất cả các lực lượng của Đội 91, trong đó có Đại đội 915 đóng quân tại xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ phải luôn sẵn sàng lực lượng, tổ chức ca kíp, phương tiện giải tỏa hàng  trong các kho bãi nằm trong khu vực đánh phá của địch. Trong nguy hiểm, những thanh niên vốn quen với việc đi rẫy, làm nương đã vào cuộc với một sức mạnh phi thường, nhận hiểm nguy một cách bình thản. Bom rơi vừa xong, cả đại đội lại bám đường, bám cầu sửa chữa, san lấp, bốc chuyển từng bao hàng nặng trĩu trên vai dồn lên xe chở đến địa điểm an toàn.

Ngày 24-12-1972, cũng như mọi ngày, Đại đội 915 được giao nhiệm vụ cử cán bộ, chiến sĩ phối hợp cùng đơn vị bạn đến ga Lưu Xá giải tỏa lương thực, hàng hóa. Họ miệt mài làm việc từ sáng sớm cho tới chập tối mới nghỉ. Nhưng chưa kịp chia cơm để ăn thì bất ngờ máy bay địch ập đến ném bom, cả khu vực ga Lưu Xá chìm trong mưa bom... Bà Lương Thị Hội, một trong những người may mắn sống sót sau trận bom hôm ấy hiện đang sống tại xóm Đồng Ngõ, xã Bản Ngoại, huyện Đại Từ (Thái Nguyên) nhớ lại: Khi bộ phận cấp dưỡng vừa đưa cơm đến thì có kẻng báo động. Tất cả chúng tôi được lệnh xuống hầm trú ẩn. Không ngờ bom Mỹ trút xuống trúng hầm của đại đội. Trước khi ngất đi tôi vẫn nghe thấy tiếng Đại đội phó Nguyễn Thế Cường hô mọi người vào trong còn mình ở ngoài che chắn. Không ngờ khi tỉnh lại cùng 6 đồng chí khác ở bệnh viện, mới biết cả đơn vị sau trận bom hôm ấy đã hy sinh 60 đồng chí...

Bia đá vinh danh

Ghi nhận tinh thần chiến đấu anh dũng và những thành tích xuất sắc của Đại đội 915 trong kháng chiến chống Mỹ, tháng 12-2009, Nhà nước đã phong tặng danh hiệu cao quý Anh hùng LLVT nhân dân cho đơn vị. Nơi lưu danh các TNXP Đại đội 915 hy sinh tại Lưu Xá thuộc địa bàn phường Gia Sàng, thành phố Thái Nguyên ngày nay cũng được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Ngày 7-10-2010, công trình Nhà tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ TNXP Đại đội 915 được khởi công. Đây là một công trình văn hóa lịch sử có kiến trúc đẹp, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Trên tổng diện tích quy hoạch gần 8ha, Nhà tưởng niệm được xây dựng ở vị trí chính giữa, phía trước hai bên có nhà chuông và nhà khánh theo phong tục truyền thống. Bên trong Nhà tưởng niệm, bên cạnh hương án là hai tấm bia đá trang trọng khắc đầy đủ tên 60 liệt sĩ của Đại đội 915 anh hùng. Ông Bùi Mạnh Hùng, người được giao trông nom khu vực Nhà tưởng niệm kể từ khi khánh thành công trình ngày 18-12-2012, đúng dịp kỷ niệm 40 năm Chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không” cho biết: “Ngay sau khi khánh thành đã có hàng nghìn lượt người vào thăm viếng, tri ân các liệt sĩ. Từ đó đến nay, cứ mỗi dịp lễ, Tết, các tổ chức đoàn thể tại địa phương đều tổ chức lễ dâng hương, tưởng niệm. Đặc biệt, nhiều đoàn khách khi đến Thái Nguyên biết có Nhà tưởng niệm này đều tìm đến thắp hương tưởng nhớ các liệt sĩ. Là người trực tiếp đón và giới thiệu cho họ về lịch sử khu di tích này, lần nào tôi cũng không giấu nổi niềm xúc động và tự hào”.

Thời gian tới, theo quy hoạch đã được phê duyệt, nhiều hạng mục sẽ được tỉnh Thái Nguyên tiếp tục hoàn thiện góp phần đưa địa điểm các TNXP Đại đội 915 hy sinh tại ga Lưu Xá trở thành điểm giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

Bài và ảnh: TRANG THANH - NGỌC KHOA