Những chiến công đặc biệt xuất sắc

Chúng tôi vừa tham dự Lễ khánh thành Nhà tưởng niệm Thiếu tướng, Anh hùng LLVT nhân dân Phạm Xuân Ẩn tại Khu truyền thống cách mạng cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 (xã Tân Nhựt, TP Hồ Chí Minh). Buổi lễ được Tổng cục II và TP Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức rất trang trọng, ấm tình đồng đội vào ngày 23-10-2025.

Ôn lại chặng đường hoạt động cách mạng của nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn, Trung tướng Nguyễn Đức Lợi, Chính ủy Tổng cục II nhấn mạnh: “Suốt 23 năm hoạt động trong lòng địch, với lý tưởng cách mạng cao cả, tình yêu tuyệt đối dành cho Tổ quốc, lòng trung thành với tổ chức và bằng tất cả sự mưu trí, dũng cảm, khả năng phân tích, nhận định, đánh giá của một “nhà báo thực thụ”, đồng thời là một “điệp viên hoàn hảo”, đồng chí Phạm Xuân Ẩn đã gửi về hàng trăm báo cáo tình báo phục vụ công tác hoạch định đường lối chiến lược, sách lược của ta, góp phần rất lớn vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của cách mạng Việt Nam”.

Đồng chí Phạm Xuân Ẩn (tức Trần Văn Trung) sinh ngày 12-9-1927, tại tỉnh Biên Hòa (nay là tỉnh Đồng Nai). Năm 1945, Cách mạng Tháng Tám nổ ra, ông tham gia tổ chức Thanh niên Tiền phong, sau đó tham gia khóa huấn luyện của Việt Minh về công tác tuyên truyền. Năm 1947, ông tham gia và tổ chức các cuộc biểu tình của học sinh, sinh viên Sài Gòn. Năm 1950, ông vào làm ở Sở Thuế quan Sài Gòn, thực chất là được Việt Minh giao nhiệm vụ tìm hiểu tình hình vận chuyển hàng hóa từ Pháp sang Việt Nam và ngược lại. Đây là nhiệm vụ hoạt động tình báo đầu tiên của ông.

Năm 1952, ông ra Chiến khu Đ và được bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, Ủy viên Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Bộ trực tiếp giao nhiệm vụ làm tình báo. Năm 1953, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Từ năm 1957 đến 1959, Phạm Xuân Ẩn sang Mỹ học ngành báo chí. Tháng 10-1959, sau khi về nước, nhờ những mối quan hệ, ông được Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở Nghiên cứu chính trị-văn hóa-xã hội (thực chất là Cơ quan mật vụ trực thuộc Phủ Tổng thống ngụy quyền) biệt phái sang làm việc tại Việt tấn xã. Từ năm 1960 đến 1966, ông lần lượt làm cho Hãng thông tấn Reuters,  tuần báo Time...

Để tạo một vỏ bọc hoàn hảo, Phạm Xuân Ẩn đã cố biến mình thành một người giao du rộng rãi và “sành điệu”, ông la cà khắp các vũ trường, các nhà hàng sang trọng... Từ đó, ông tạo được lòng tin, mở rộng quan hệ với các sĩ quan cao cấp, các nhân viên tình báo, an ninh của Mỹ-ngụy và thu thập được rất nhiều thông tin quan trọng phục vụ cách mạng.

Tham quan nhà tưởng niệm, chúng tôi đặc biệt ấn tượng với các báo cáo tình báo được đồng chí Phạm Xuân Ẩn viết tay gửi về căn cứ. Trong sự nghiệp tình báo lừng lẫy của mình, ông đã gửi về căn cứ tổng cộng 498 báo cáo, tài liệu nguyên gốc được sao chụp và những bản phân tích, nhận định, đánh giá của bản thân, góp phần rất lớn cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của cách mạng Việt Nam. Những tin tức và phân tích tình báo chiến lược của Phạm Xuân Ẩn gửi đi sống động và vô cùng tỉ mỉ.

Đồng chí Mười Hương, người đã giới thiệu Phạm Xuân Ẩn vào tổ chức tình báo từng kể trước báo giới rằng: Khi đọc những báo cáo của Phạm Xuân Ẩn gửi về từ Mỹ, Bác Hồ xúc động nói: “Đọc báo cáo mà cứ như đang ở trung tâm New York!”. Ngay cả khi đã về nước, hoạt động trong lòng địch, những báo cáo của đồng chí Phạm Xuân Ẩn vẫn rất chính xác. Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng nhận xét: “Cứ như ta đang ở trong Bộ Tổng Tham mưu của địch”.

Ghi nhận những thành tích đặc biệt xuất sắc đó, ngày 15-11-1976, đồng chí Phạm Xuân Ẩn được Đảng, Nhà nước ta phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Lúc này, dư luận quốc tế ngỡ ngàng khi biết ông là cán bộ tình báo của cách mạng Việt Nam.

Địa chỉ tri ân và giáo dục lòng yêu nước

Ngày 20-9-2006, Thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn rời xa trần thế trong niềm tiếc thương của nhân dân cả nước. Đại tá, Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Văn Tàu (Tư Cang), Cụm trưởng Cụm tình báo chiến lược H63, người từng là chỉ huy của Phạm Xuân Ẩn trong thập niên 1970 đã ngậm ngùi viết một bài thơ đưa tiễn, trong đó có đoạn: “Xuân Ẩn từ nay ẩn thật rồi/ Bạn bè thương tiếc mãi không thôi/ Riêng tôi nhớ mãi người đồng chí/ Dũng cảm thông minh giữa cuộc đời”...

Có mặt tại lễ khánh thành nhà tưởng niệm người đồng chí yêu quý của mình, ông Tư Cang không giấu được xúc động. Cán bộ Tổng cục II-thế hệ hậu bối-ân cần dìu ông dạo quanh nhà tưởng niệm, thi thoảng dừng lại một lúc lâu để những dòng hồi tưởng của ông về Phạm Xuân Ẩn được ùa về trọn vẹn. Ông Tư Cang rất mãn nguyện vì từ đây, bà con ở TP Hồ Chí Minh, du khách trong nước và quốc tế có nơi để tưởng nhớ, tri ân một “điệp viên hoàn hảo” của cách mạng Việt Nam.

leftcenterrightdel
 Các đại biểu tham quan nhà tưởng niệm.

Nhà tưởng niệm Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn được khởi công xây dựng từ giữa năm 2025, là công trình trọng điểm chào mừng kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống tình báo quốc phòng Việt Nam (25-10-1945 / 25-10-2025). Công trình có diện tích xây dựng 246m², mái che phủ 464m², gồm 4 gian trưng bày, tổng kinh phí 11 tỷ đồng. Xung quanh nhà tưởng niệm còn có các hạng mục phụ trợ như sân, đường nội bộ, hệ thống cây xanh. Bên trong nhà tưởng niệm trưng bày một cách sinh động các hình ảnh, hiện vật, tư liệu về chặng đường xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của tình báo quốc phòng và quá trình cống hiến thầm lặng của nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn. Vị trí tọa lạc của nhà tưởng niệm gắn liền với tổng thể Khu di tích Láng Le-Bàu Cò, làm tăng thêm giá trị lịch sử và ý nghĩa của công trình.

Tại lễ khánh thành, ông Phạm Xuân Hoàng Ân, con trai Anh hùng Phạm Xuân Ẩn nghẹn ngào trên bục phát biểu. Sau một khoảng lặng, ông nói: “Hôm nay, Tổng cục II và chính quyền thành phố khánh thành nhà tưởng niệm cha tôi ngay trên mảnh đất nơi ông từng sống và hoạt động, gia đình vô cùng tự hào và xúc động. Công trình này không chỉ là niềm vinh dự của dòng họ mà còn là biểu tượng tri ân đối với những người đã cống hiến trọn đời cho độc lập của dân tộc”.

Đồng chí Lê Như Hải Long, Chủ tịch UBND xã Tân Nhựt đại diện chính quyền địa phương bày tỏ: “Nhà tưởng niệm sẽ là trường học đặc biệt để giáo dục truyền thống cách mạng, khơi dậy lòng tự hào dân tộc cho thế hệ mai sau. Mỗi đoàn viên, thanh niên, học sinh khi đến đây được giới thiệu về cuộc đời một người anh hùng ẩn mình giữa đời thường để hiểu rằng yêu nước không chỉ là khái niệm trong sách vở mà là hành động, là cống hiến và sống có trách nhiệm mỗi ngày”.

Nhà tưởng niệm Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn vừa thể hiện lòng tri ân, đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của thế hệ hôm nay vừa làm phong phú hơn danh sách điểm đến văn hóa, lịch sử của TP Hồ Chí Minh trong giai đoạn phát triển mới, tạo thêm điểm nhấn để phát huy tiềm năng phát triển du lịch tìm về cội nguồn lịch sử hào hùng của dân tộc.

Với mỗi cán bộ, nhân viên, chiến sĩ tình báo quốc phòng, công trình này còn mang ý nghĩa chính trị sâu sắc. Đó là điểm tựa tinh thần vững chắc để tình báo quốc phòng noi gương thế hệ anh hùng đi trước, vun đắp truyền thống “Trung dũng kiên cường, độc lập sáng tạo, bí mật khôn khéo, đoàn kết quyết thắng”, mãi xứng đáng là “tai tỏ, mắt sáng”, là lực lượng chính trị đặc biệt tin cậy, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành của Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân, xây dựng Tổng cục II tinh, gọn, hiệu quả, vững mạnh về tiềm lực và thế trận, hoàn thành tốt mọi trọng trách được giao.