Phá sập cầu chặn địch tiến công

Trong đó, gây ấn tượng mạnh cho khách tham quan là bức ảnh ghi lại sự kiện dân quân địa phương phá sập cầu Vị Thanh (huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang) để cản bước tiến của thực dân Pháp tiến công xuống các tỉnh miền Tây những ngày đầu Nam Bộ kháng chiến...

Ông Huỳnh Quang Long, Phó giám đốc Bảo tàng TP Cần Thơ, cho biết: Theo lịch sử ghi lại, cây cầu này bắc qua sông Nước Đục (cầu Nước Đục ngày nay).  Đây là một trong những cây cầu sắt hiếm hoi của vùng sông nước Cửu Long lúc bấy giờ, lại nằm trên tuyến đường huyết mạch, nếu thực dân Pháp muốn đánh chiếm vào trung tâm huyện lỵ và mở rộng tiến công sang các địa phương lân cận, bắt buộc phải tiến quân theo đường có cây cầu này. Nhận thấy tầm quan trọng của cây cầu, đoán biết được ý đồ của giặc Pháp nên Tỉnh ủy Hậu Giang đã kịp thời chỉ đạo Huyện ủy Long Mỹ triển khai ngay lực lượng chốt chặn đầu cầu. Hai phương án được đưa ra là, phải bảo vệ cầu, không cho quân Pháp vượt, tràn sang trung tâm huyện lỵ. Trong trường hợp không thể bảo vệ được thì phải đánh sập cầu để ngăn chặn quân Pháp tiến công.

Trung tuần tháng 9-1945, đồng chí Nguyễn Văn Tây, Ủy viên Ủy ban Hành chính Nam Bộ, triệu tập hội nghị quân sự đầu tiên của liên tỉnh Hậu Giang tại thị trấn Ô Môn để bàn kế hoạch chuẩn bị cho cuộc kháng chiến. Theo chỉ thị của Xứ ủy Nam Kỳ, Hậu Giang thành lập Ủy ban Kháng chiến từ tỉnh đến các làng. Không khí chiến tranh bắt đầu, nhân dân trong tỉnh khẩn trương đào hầm, hào, đắp chướng ngại vật, lực lượng vũ trang sẵn sàng chiến đấu...

Sau sự kiện Nam Bộ kháng chiến mở màn ngày 23-9 tại Sài Gòn, Huyện ủy Long Mỹ sử dụng lực lượng và phương án chiến đấu. Mục tiêu quan trọng là cầu Vị Thanh. Bằng mọi giá không để quân Pháp chiếm cầu, cơ động lực lượng. Một tổ dân quân được giao nhiệm vụ sẵn sàng phá sập cầu Vị Thanh khi có lệnh.

Ông Lê Thành Phước, Giám đốc Bảo tàng Hậu Giang, kể thêm: Sáng 30-10-1945, quân Pháp bắt đầu tiến công đánh chiếm thị xã Cần Thơ làm bàn đạp tiến công xuống Hậu Giang và các tỉnh xung quanh. Các đơn vị Cộng hòa vệ binh nổ súng đánh địch quyết liệt và hình thành ba mặt trận chiến đấu vây chặn không cho địch dễ dàng đánh chiếm miền Tây Nam Bộ. Ở tỉnh Hậu Giang, áp dụng chiến thuật “trong đánh, ngoài vây” như Sài Gòn, quân ta rút ra ngoại thành, tổ chức bao vây quận lỵ, chặn đánh địch. Tháng 11-1945, quân Pháp mở rộng tiến công. Trước sức mạnh của địch, ta quyết định sẽ phá cầu, chặn đường tiến công của địch. Nhận lệnh, các chiến sĩ dân quân mang theo vật dụng cắt phá nhịp cầu, tháo gỡ các thanh giằng, cột chống. Do cầu kết cấu bằng sắt, ta lại không có phương tiện chuyên dụng nên phải mất gần 2 giờ đồng hồ, cây cầu mới bị phá sập. Tiếp theo Long Mỹ, một số huyện lỵ cũng phá sập nhiều cây cầu cản bước tiến của quân địch, khiến quân Pháp trở tay không kịp, phải dồn ứ ở đầu cầu, bị lực lượng bí mật của ta đánh úp. Đặc biệt, sau chiến thắng của Đội cảm tử Lê Bình tập kích vào Ban chỉ huy Pháp ở Cái Răng (Cần Thơ) vào sáng 12-11-1945, tiêu diệt và làm bị thương nhiều tên địch, binh lính Pháp hoang mang, dao động và chiến thắng Tầm Vu (huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang ngày nay), diễn ra ngày 20-1-1946. Với lòng quả cảm, anh dũng, đơn vị Cộng hòa vệ binh do đồng chí Nguyễn Đăng chỉ huy đã chặn đánh đoàn xe quân sự của địch trên lộ Tầm Vu, bắn cháy 2 xe, tiêu diệt một số tên địch, trong đó có tên Đại tá Dessert, Tư lệnh quân viễn chinh Pháp tại miền Tây. Đây là trận thắng đầu tiên của đơn vị vũ trang liên tỉnh Hậu Giang-Cần Thơ đánh xe cơ giới địch, mở màn cho những trận đánh tiếp theo trên chiến trường miền Tây Nam Bộ…

72 năm trôi qua, vùng quê Hậu Giang đã có nhiều thay đổi. Cây cầu năm xưa đã được xây dựng lại từ lâu, rộng hơn, kiên cố hơn. Dấu tích của những năm tháng chiến tranh đã lùi xa. Hai bên đầu cầu ngày nay, người dân địa phương có cuộc sống khá sầm uất nhờ đánh bắt cá và buôn bán nhỏ nâng cao thu nhập. Ông Lê Văn Khởi, Chủ tịch UBND huyện Long Mỹ, cho biết: “Long Mỹ là quê hương cách mạng, anh dũng trong chiến tranh, năng động trong thời bình. Cây cầu năm xưa giờ là huyết mạch kết nối thị trấn Long Mỹ với xã Vĩnh Thuận Đông, tiện lợi cho người dân sinh sống. Năm tháng trôi qua nhưng tinh thần Nam Bộ kháng chiến mãi mãi không bao giờ phai mờ trong lòng mỗi người dân Long Mỹ hôm nay và mai sau”.

YẾN LONG