Đồng chí Đào Ngọc Chua, Cán bộ tiền khởi nghĩa, Huyện đội trưởng (trong kháng chiến chống Pháp), Bí thư Huyện ủy Hòa Vang, sinh năm 1922 tại xã Hòa Thắng, huyện Hòa Vang (nay là phường Hòa An, quận Cẩm Lệ). Ông hy sinh đầu năm 1960 để lại bao thương tiếc cho cán bộ và nhân dân. Đại tá, CCB Ngô Trường Tình, nguyên Trưởng phòng Binh địch vận Quân khu 5, nguyên Chánh văn phòng Huyện ủy Hòa Vang trong kháng chiến chống Pháp không quên kỷ niệm về người đồng chí của mình: “Anh nổi tiếng từ thời Việt Minh, trực tiếp về vùng núi vận động đồng bào bí mật gom góp hơn 7 tấn gạo để phục vụ trận đánh giao thông địch trên đèo Hải Vân lần thứ ba. Đầu năm 1949, bộ đội ta phục kích đánh đoàn xe quân sự và xe chi viện từ Huế vào, diệt được 200 tên. Biết quân chủ lực chưa kịp rút, địch điều thêm 8 tiểu đoàn lên bao vây suốt 3 ngày đêm. Nhờ nắm chắc dân, thông thuộc địa hình, biết được chỗ nông, sâu trên sông Trường Định, anh chỉ huy dân quân cùng bà con dùng ghe thuyền đưa hơn 1.800 bộ đội chủ lực và dân quân vượt qua sông Trường Định về cơ sở an toàn ngay trước khi địch khép chặt vòng vây”.

leftcenterrightdel
Chân dung đồng chí Đào Ngọc Chua.

Ông Tăng Tấn Đình hiện ở phường Hòa Minh, quận Liên Chiểu, nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Kháng chiến xã Hòa Thắng sôi nổi hẳn khi nói về tài chỉ huy của đồng chí Đào Ngọc Chua: “Bộ đội tiến đánh đường nào, rút ra đường nào, công tác tải thương, tải đạn và tiếp tế cho bộ đội ở đâu, anh Chua nắm như lòng bàn tay". Bà Phạm Thị Cưu (Hai Cưu) hiện ở phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu, nhớ lại: “Khi đồng chí Đào Ngọc Chua được phân công phụ trách cánh Bắc Hòa Vang, tôi là cơ sở cách mạng trực tiếp liên lạc. Anh Chua tổ chức xây dựng hàng trăm hầm ngầm bí mật tại các vùng Hòa Liên, Hòa Ninh, Hòa Hiệp..., đặc biệt là căn cứ Khe Răm tại thượng nguồn sông Trường Định. Đây là vị trí các đội công tác của cánh Bắc Hòa Vang dùng làm nơi dừng chân và được sử dụng mãi đến năm 1964”.

Chuyện tinh thông võ nghệ, “tả xung hữu đột”, “xuất quỷ nhập thần” của ông Đào Ngọc Chua được các CCB kể thật hào hứng. Có người chứng kiến từ đầu đến cuối, có người chỉ nghe nói lại, vậy mà ai nấy đều nhớ mồn một, tình tiết ngỡ như giai thoại. Với CCB Bùi Thường hiện ở xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang, nguyên chiến sĩ của Đại đội 10 Hòa Vang thì Bí thư Đào Ngọc Chua có vóc dáng to cao, thường đi lại một mình, không cần người bảo vệ. Có lần qua Hòa An, bị địch bao vây, ông vừa chạy vừa dùng súng đặt phía sau vai bắn ngược lại bọn địch đang đuổi, hạ liền mấy tên. Đến ngang cầu, ông nhặt cục đá ném cái “uỳnh” rồi thoát, làm bọn địch tưởng Việt cộng nhảy xuống sông nên tập trung vây chặt. Từ đó bọn địch truyền miệng nhau gọi Đào Ngọc Chua là “người tàng hình”. Có lần gặp bọn dân vệ Hòa Hiệp trang bị cả súng trường vây phục mình, ông một mình đánh trả, hạ gục, tước hết các súng. Có tên liều lĩnh xông lên bám quanh người, bám lên hai cánh tay, ông hất tung chúng vào bụi tre gai góc.

Ông Phan Văn Tải, hiện ở khu phố Thanh Vinh, phường Hòa Khánh Nam, quận Liên Chiểu bùi ngùi khi nhớ về tấm gương hy sinh của đồng đội: “Anh Chua, mà mọi người thân mật gọi là anh Chín, trụ bám Hòa Vang trong thời điểm Ngô Đình Diệm với Luật 10/59, vác máy chém khủng bố khắp nơi. Anh từng bước nhen nhóm ngọn lửa cách mạng từ trong hầm tối. Được bà con tin tưởng mà cơ sở anh xây dựng ngày một mở rộng. Anh tìm các thầy dạy võ về dạy cho thanh niên trong vùng, bổ sung vào lực lượng vũ trang, một số ở lại làm du kích chiến đấu ngay tại quê nhà; chỉ đạo bà con hợp pháp thu mua số lượng lớn vải, gạo, thuốc men và các nhu yếu phẩm bí mật tổ chức chuyển lên căn cứ; may cờ Giải phóng, quần áo bộ đội”.

Biết đồng chí Chua là đối tượng nguy hiểm, địch chỉ lệnh bằng mọi giá phải bắt bằng được. Do có sự phản bội ở một đầu mối của ta, kẻ thù đã vây bắt khi ông về chỉ đạo phong trào tại xã Hòa Liên. Sau khi bắn chết ông, địch dồn dân về đồn Quan Nam để chứng kiến, thị uy. Dã man hơn, chúng cột tay chân ông vào 4 góc giường, đầu nẹp cứng vào đầu giường và dựng đứng lên để dân làng thấy rõ. Ngụy quyền Đà Nẵng, Hòa Vang lúc đó tập trung đông đảo, có cả các phóng viên về quay phim, chụp ảnh. Ngay sáng sớm hôm sau, các đài báo của Sài Gòn đồng loạt đưa tin rùm beng: “Hòa Vang vừa hạ sát được một lãnh đạo cộng sản nằm vùng nổi tiếng là Đào Ngọc Chua. Đây là một thắng lợi rất lớn của chính quyền”. Tên quận trưởng Hòa Vang là Hồ Văn Huế lên đồn Quan Nam chứng kiến, hết sức bất ngờ: “Người ni hay giả dân thường vào quận Hòa Vang lắm. Tao còn gặp nó ngồi uống nước ở trụ sở mấy hôm trước, không ngờ là Việt cộng nằm vùng. Gan thiệt!”.

Bài và ảnh: HỒNG VÂN