Ta phải nghĩ và phải có những phát minh hết sức táo bạo”. Tinh thần cách mạng tiến công đó cũng là nội dung xuyên suốt cuộc đối thoại của phóng viên Báo Quân đội nhân dân với Đại tá Dương Nhật Dân, Bí thư Đảng ủy, Phó giám đốc Viện KHCNQS nhân kỷ niệm 60 năm Ngày truyền thống đơn vị và đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân (12-10-1960 / 12-10-2020)...

leftcenterrightdel
Đại tá Dương Nhật Dân. Ảnh: QUANG DUY

Tiếp chúng tôi, Đại tá Dương Nhật Dân vui vẻ cho biết: Ngày 15-9-2020, Viện KHCNQS vinh dự nhận được quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân do Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng ký, vì “Đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu, từ năm 2009 đến năm 2019, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc”. Hướng về ngày kỷ niệm và đón nhận danh hiệu cao quý này, viện đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực và toàn diện, như: Nghiệm thu, đánh giá 60 sản phẩm khoa học tiêu biểu; tổ chức gặp mặt cán bộ, nhân viên của viện qua các thời kỳ; công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống; biên soạn và phát hành cuốn lịch sử của đơn vị; chuẩn bị và tổ chức lễ kỷ niệm trọng thể... Ngày 15-9-2020, đoàn đại biểu Đảng ủy, Ban giám đốc; Ban liên lạc, Hội truyền thống; đại diện lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị thuộc viện đã về xã Mỵ Hòa, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình để thắp hương các liệt sĩ và thăm hỏi, tặng quà đồng bào, đồng chí nơi Cục Nghiên cứu kỹ thuật (tiền thân của Viện KHCNQS ngày nay) về sơ tán trong những năm kháng chiến chống Mỹ. Chúng tôi coi đây là dấu mốc quan trọng, cơ hội lớn để giáo dục, tuyên truyền về lịch sử; tri ân các thế hệ đi trước; tiếp tục phát huy truyền thống, chuẩn bị hành trang hướng tới tương lai của các nhà khoa học-chiến sĩ...

Từ đòi hỏi cấp thiết của chiến trường

Phóng viên (PV): Trải qua nhiều biến động, thay đổi về tên gọi và tổ chức lực lượng, Viện KHCNQS đã đi qua một chặng đường lịch sử tròn 6 thập kỷ. Trước hết, đề nghị đồng chí cho biết về bối cảnh ra đời của Cục Nghiên cứu kỹ thuật?

Đại tá Dương Nhật Dân: Sau 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, một trong những công tác cấp bách đặt ra là phải thống nhất về tổ chức, biên chế và cải tiến trang bị, vũ khí, bảo đảm cho quân đội sẵn sàng chiến đấu và bước vào xây dựng chính quy, hiện đại.

Bên cạnh đó, vào cuối những năm 50 của thế kỷ trước, yêu cầu về nghiên cứu, cải tiến, bảo quản, sửa chữa, khai thác sử dụng các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) nhằm đáp ứng nhu cầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước cũng được đặt ra hết sức cấp thiết. Sau một thời gian nghiên cứu, khảo sát thực tế, ngày 29-9-1960, Hội đồng Kỹ thuật Bộ Quốc phòng đã báo cáo Tổng Quân ủy, Bộ Quốc phòng về “Đề án tổ chức Cục Nghiên cứu kỹ thuật/Bộ Quốc phòng”.

Ngày 12-10-1960, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ký Quyết định số 470/BQP thành lập Cục Nghiên cứu kỹ thuật. Đó cũng là ngày truyền thống của Viện KHCNQS.

PV: Sự ra đời đó có ý nghĩa như thế nào đối với công tác nghiên cứu, bảo đảm VKTBKT của Quân đội ta, nhất là về mặt tổ chức một đơn vị nghiên cứu khoa học quân sự, thưa đồng chí?

Đại tá Dương Nhật Dân: Sự ra đời của Cục Nghiên cứu kỹ thuật hoàn toàn không phải ngẫu nhiên mà xuất phát từ những đòi hỏi hết sức cấp thiết của chiến trường lúc bấy giờ. Điều này còn phản ánh tư duy, tầm nhìn chiến lược của Đảng, Tổng Quân ủy, Bộ Quốc phòng về vị trí, vai trò của công tác nghiên cứu khoa học kỹ thuật công nghệ đối với quá trình xây dựng quân đội chính quy, hiện đại, đáp ứng yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước cũng như cho lâu dài.

leftcenterrightdel
Thượng tướng Đỗ Căn, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị tham quan các sản phẩm do Viện Khoa học và Công nghệ Quân sự nghiên cứu, chế tạo, tháng 7-2020. Ảnh: THANH ĐỊNH

Cục Nghiên cứu kỹ thuật ra đời là kết quả sự phát triển tất yếu, khách quan của các tổ chức và nhiệm vụ nghiên cứu kỹ thuật trước đó; đồng thời đặt nền móng cho sự hình thành, phát triển và những đóng góp quan trọng của một đơn vị nghiên cứu KHCNQS đa ngành như Viện KHCNQS hôm nay.

Từ khi Cục Nghiên cứu kỹ thuật được thành lập và đi vào hoạt động đã trực tiếp góp phần giải quyết kịp thời những vấn đề cấp bách đặt ra về công tác nghiên cứu, bảo đảm VKTBKT cho Quân đội ta, phục vụ đắc lực cho nhu cầu của chiến trường.

Sự phát triển về tổ chức lực lượng và những thành tích mà đơn vị đã đạt được trong 60 năm qua một lần nữa cho thấy ý nghĩa, tầm quan trọng đặc biệt của việc ra đời, tồn tại tất yếu, khách quan của một đơn vị nghiên cứu khoa học đa ngành như Viện KHCNQS hiện nay.

Đến tinh thần: Phải nghĩ và phải có những “phát minh táo bạo”

PV: Hướng nghiên cứu cơ bản của viện trong những năm qua tập trung vào những nội dung gì? Các sản phẩm tiêu biểu mà viện đã nghiên cứu, thiết kế, chế tạo có hiệu quả cao trong những năm gần đây?

Đại tá Dương Nhật Dân: Thời gian qua, bám sát thực tế huấn luyện, SSCĐ của toàn quân, viện tập trung tham mưu hiệu quả cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về nhiệm vụ nghiên cứu KHCNQS; đề xuất, tổ chức nghiên cứu thành công, ứng dụng hàng trăm đề tài, dự án, nhiệm vụ KHCN trên 4 hướng cơ bản:

Một là, nghiên cứu, thiết kế, chế tạo nhiều VKTBKT mới phục vụ nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu của quân đội.

Hai là, nghiên cứu, cải tiến, hiện đại hóa và sửa chữa, tăng hạn các loại vũ khí, trang bị hiện có trong quân đội.

Ba là, nghiên cứu, giúp các quân, binh chủng, nhất là Quân chủng Hải quân và Phòng không-Không quân khai thác, làm chủ các hệ thống VKTBKT hiện đại, công nghệ cao mới được trang bị.

Bốn là, nghiên cứu, sản xuất các linh kiện, vật tư thay thế, công nghệ bảo quản, bảo dưỡng đối với các hệ thống VKTBKT hiện có trong quân đội; nghiên cứu các sản phẩm bảo đảm đời sống, sức khỏe cho bộ đội trong huấn luyện, SSCĐ, nhất là trong điều kiện hoạt động quân sự đặc biệt; đồng thời nghiên cứu các công nghệ xử lý môi trường trong hoạt động đặc thù quân sự và chất độc hóa học tồn dư sau chiến tranh.

Các sản phẩm tiêu biểu mà viện đã nghiên cứu, thiết kế, chế tạo như: Vũ khí phá vật cản mở cửa cho bộ binh FMV-B1; Bộ thiết bị điều khiển nổ từ xa ĐKN; Hệ thống bia ẩn hiện, vận động điều khiển từ xa; Hệ thống công nghệ thông tin ứng dụng trong tổ chức, điều hành diễn tập chỉ huy-cơ quan cấp trung, sư đoàn trên bản đồ số; các loại thiết bị quan sát đêm ảnh nhiệt...

PV: Trong công tác nghiên cứu KHCNQS hiện nay, có những thuận lợi, khó khăn cơ bản nào, thưa đồng chí?

Đại tá Dương Nhật Dân: Ngày nay, lĩnh vực quân sự, quốc phòng, KHCN là một trong những nguồn lực quan trọng hàng đầu, trở thành lực lượng chiến đấu trực tiếp, một trong những nhân tố quyết định đến sự thành bại của sự nghiệp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng.

Công tác nghiên cứu KHCNQS hiện nay có thuận lợi cơ bản là luôn được Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quan tâm, đầu tư với nguồn lực tương đối lớn. Đội ngũ cán bộ khoa học được đào tạo cơ bản, qua nhiều trường lớp và ít nhiều đã có kinh nghiệm trong công tác nghiên cứu khoa học.

Việc đầu tư trang thiết bị, phòng thí nghiệm hiện đại... cần phải được bổ sung nhiều mới đáp ứng được yêu cầu. Cần bổ sung, sửa đổi cơ chế, chính sách với cán bộ khoa học; cơ chế, chính sách để đưa kết quả nghiên cứu chất lượng tốt vào sử dụng trong thực tiễn kịp thời, hiệu quả...

PV: Sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng căn dặn các “nhà khoa học-chiến sĩ”: Không phải chỉ trong lúc đánh giặc mới táo bạo mà trong công tác khoa học kỹ thuật cũng phải rất táo bạo... Ta phải nghĩ và phải có những phát minh hết sức táo bạo”. Tinh thần này của Đại tướng có ý nghĩa như thế nào đối với định hướng phát triển của viện?

Đại tá Dương Nhật Dân: Đó là lời căn dặn của Đại tướng trong lần đến thăm Viện Kỹ thuật Quân sự (nay là Viện KHCNQS) vào ngày 21-9-1976 trên cương vị Phó thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Điều đó tiếp tục khẳng định sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và quân đội đối với công tác nghiên cứu khoa học của đơn vị; đồng thời định hướng cho viện tiếp tục triển khai có hiệu quả các đề tài, nhiệm vụ trong những năm vừa qua.

Quán triệt lời căn dặn của Đại tướng, thời gian qua, Đảng ủy, Ban giám đốc Viện KHCNQS đã “táo bạo” trong xác định chủ trương, giải pháp lãnh đạo, đặc biệt là trong xác định hướng đi cho viện từng năm, từng giai đoạn. Viện đã xác định những hướng mới trong nghiên cứu khoa học, đó là nghiên cứu, làm chủ và bảo đảm kỹ thuật cho các hệ thống VKTBKT mới, công nghệ cao của các lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, trong đó có Quân chủng Hải quân và Phòng không-Không quân. Hướng đi này thực sự đã đáp ứng được nhu cầu cấp thiết của thực tiễn các đơn vị một cách hiệu quả, được thủ trưởng Bộ Quốc phòng và các đơn vị ghi nhận, đánh giá cao.

Các thế hệ cán bộ, chiến sĩ của Viện KHCNQS đã thể hiện rõ ý chí, bản lĩnh, trí tuệ, khả năng của các nhà khoa học-chiến sĩ trên con đường chinh phục, chiếm lĩnh đỉnh cao khoa học công nghệ. Cán bộ, nhân viên, chiến sĩ toàn viện luôn thể hiện tinh thần tích cực, chủ động, sáng tạo; là những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Họ là những con người quả cảm, dám dấn thân vào những nơi khó khăn, vất vả nhất, những lĩnh vực gai góc nhất trong thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và các nhiệm vụ khác. Nhờ đó đã giúp đơn vị thực hiện và hoàn thành thắng lợi công tác nghiên cứu khoa học và các nhiệm vụ được giao, góp phần thiết thực vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

VĨNH THĂNG - TRANG DUY (thực hiện)