Một quyết định táo bạo

QĐND - Dù đã bước sang tuổi 95, đi lại rất khó khăn, nhưng trí nhớ của Trung tướng Nguyễn Xuân Mậu, nguyên Phó chính ủy Quân chủng Phòng không-Không quân (PK-KQ) vẫn còn minh mẫn. Nhớ về thời điểm lịch sử 50 năm trước, ông nói rằng: Sau ngày Mỹ lần đầu tiên dùng B-52 ném bom miền Bắc (12-4-1966), vào giữa tháng 7-1966, Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng lệnh cho Quân chủng PK-KQ đưa Trung đoàn Tên lửa 238 (Đoàn Hạ Long) vào chiến đấu tại Vĩnh Linh (Quảng Trị) để đánh B-52. Đây là một quyết định táo bạo vì lúc đó Bộ đội Tên lửa mới ra đời được hơn một năm. Quãng đường xa 600km và phải hành quân trên đường rừng, đòi hỏi phải ngụy trang kín đáo với số lượng phương tiện khí tài lớn là vấn đề vô cùng khó khăn, phức tạp. Cho dù trước đó đã có một số tiểu đoàn của Trung đoàn Tên lửa 236 hành quân vào Nghệ An, Hà Tĩnh chiến đấu, nhưng đó cũng mới là đi trong vùng hậu phương, đường sá tương đối tốt, được lưới lửa của các đơn vị pháo cao xạ bảo vệ.

Đại tá Nguyễn Văn Hội.

Trong Hội nghị Thường vụ Đảng ủy Quân chủng họp bàn chuyên đề về việc Trung đoàn 238 vào tuyến lửa, đồng chí Đặng Tính, Chính ủy Quân chủng nói: “Quyết tâm của Quân ủy Trung ương là dù khó khăn đến mấy cũng phải đi vào và phải bắn cho được B-52, làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch đối phó với B-52 trong tình huống sau này nếu địch dùng B-52 đánh ra Hà Nội”.

Tháng 7-1966, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị từ miền Nam ra, đến thăm Tiểu đoàn 81, Trung đoàn 238 tại trận địa Văn Điển (Hà Nội). Tại đây, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã thông báo với cán bộ, chiến sĩ đơn vị về ý định của Bộ Chính trị là đưa tên lửa vào nam Khu 4 chiến đấu, đánh máy bay B-52. Trung đoàn Tên lửa 238 theo lệnh của cấp trên bắt đầu cơ động vào Khu 4 để “bắt cọp”-một thử thách mới đối với Bộ đội Tên lửa phòng không Việt Nam.

Máy bay B-52 đầu tiên bị bắn rơi ở miền Bắc

Đại tá Nguyễn Văn Hội (bí danh Lương Kiên An), nguyên Phó tham mưu trưởng Quân chủng PK-KQ kể lại: "Năm đó, trên cương vị Trung đoàn trưởng Trung đoàn 238, tôi chỉ huy cuộc hành quân đầy gian khổ, ác liệt, hy sinh của đơn vị vào Vĩnh Linh, nơi máy bay B-52 Mỹ thường xuyên hoạt động để nghiên cứu cách đánh B-52. Trên đường đi, chúng tôi luôn được cấp ủy, chính quyền và nhân dân các địa phương tận tình giúp đỡ, vừa hành quân vừa tham gia đánh địch. Theo lệnh của Bộ Tổng tham mưu, Trung đoàn 238 trực thuộc Bộ tư lệnh Quân khu 4, nhưng Quân chủng PK-KQ vẫn chịu trách nhiệm bảo đảm về mặt kỹ thuật, đào tạo cán bộ chuyên môn”.

Khi đến địa bàn tỉnh Nghệ An, đồng chí Trần Văn Quang, Tư lệnh Quân khu 4 đã nói vui: “Tiểu đoàn nào bắn rơi máy bay Mỹ trên quê hương Bác mới được cấp giấy phép vượt sông Lam”. Ngày 28-7-1966, Tiểu đoàn 84 ở trận địa Hưng Dũng, TP Vinh (Nghệ An) do Tiểu đoàn trưởng Lê Quang Thanh chỉ huy cùng kíp chiến đấu đã bắn rơi tại chỗ chiếc A-4E. Thế là Tiểu đoàn 84 “giành vé” vượt qua sông Lam để vào tuyến lửa và có mặt ở Vĩnh Linh ngày 10-8-1966. Đến cuối năm 1966, toàn trung đoàn đã có mặt đầy đủ ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. Giữa năm 1967, Trung đoàn trưởng Trung đoàn 238 Nguyễn Văn Hội và Chính ủy Trung đoàn ra Bộ tư lệnh Quân khu 4 ở Nghệ An họp thì bị địch tập kích và bị thương nặng, điều trị ở Đồng Hới, Quảng Bình. Đồng chí Lê Thanh Cảnh, Phó trung đoàn trưởng Trung đoàn 238 thay thế đồng chí Hội.

Ngày 17-9-1966, ở Vĩnh Linh mưa đã ngớt nhưng trời vẫn xấu, mây mù nhiều. Mặt trận không có thông báo B-52, nhưng ban chỉ huy trung đoàn vẫn nhận định có khả năng B-52 sẽ ra đánh phá, nên đã lệnh cho ra-đa P-12 của Tiểu đoàn 81, 82 thay nhau mở máy, Tiểu đoàn 84 vào cấp 1. Đến 17 giờ 2 phút, P-12 của Tiểu đoàn 84 bắt được một tốp 3 chiếc B-52 ở phương vị 180. Lúc này, kíp chiến đấu của tiểu đoàn gồm: Tiểu đoàn trưởng Nguyễn Đình Phiên; sĩ quan điều khiển Lê Hỷ; các trắc thủ Phạm Văn Ngoạn, Trần Hồng Thịnh, Nguyễn Văn Ngạn đang ở tư thế sẵn sàng chiến đấu. Tiểu đoàn trưởng Phiên xin lệnh đánh, Sở chỉ huy Trung đoàn đồng ý. Sĩ quan điều khiển Lê Hỷ bật công tắc, phát sóng bắt được 3 chiếc B-52 đi theo đội hình bậc thang ở cự ly 40km, độ cao 11km, phương vị 180. 17 giờ 3 phút, hai quả tên lửa của Tiểu đoàn 84 từ trận địa T5 ở Nông trường Quyết Thắng lao vào không trung, bay thẳng vào tốp B-52. Quả đạn thứ nhất gặp mục tiêu ở cự ly 25km, quả thứ hai gặp ở cự ly 23km. Sau hai tiếng nổ, mục tiêu bị xóa trên màn hình hiện sóng. Mấy phút sau, mặt trận thông báo: Hai B-52 đã bị tiêu diệt. Cả trận địa ngỡ ngàng và vui mừng khôn xiết.
Bài và ảnh: NGUYỄN CHÍ HÒA