Nhà tình báo Nam Bộ ẩn danh trong “Vụ án Đông-Miên”

QĐND - Giai đoạn cuối năm 1949, đầu năm 1950, tại Phân Liên khu miền Đông đã xảy ra một vụ kỳ án. 34 cán bộ, có người vừa vượt ngục trở về, có người đang là tỉnh ủy viên, huyện ủy viên đều bị nghi "hoạt động hai mang”. Nghi án đã lập, chỉ còn chờ ý kiến của Bộ tư lệnh Nam Bộ phán quyết, tất cả khó thoát án tử hình. Lúc đó, ông Hoàng Minh Đạo đang phụ trách Tình báo Nam Bộ, thêm nhiệm vụ phản gián. Với linh cảm nhạy bén của nhà tình báo từng trải, ông đề xuất với Bộ tư lệnh cho tạm dừng thi hành án, rà soát lại toàn bộ hồ sơ một lần nữa. Người được giao nhiệm vụ đặc biệt này là ông Sáu Ninh, từng có kinh nghiệm giải oan cho một số trường hợp ở Phân Liên khu miền Tây bị nghi oan…

Bà Đào Thị Minh Vân được Đại tướng Võ Nguyên Giáp ghi lời cảm tưởng, nhận xét về người cha của bà (năm 1996).

Ngày 19-6-2015, Bộ Công an và Hội Nhà văn Việt Nam long trọng tổ chức lễ vinh danh các nhà văn có nhiều cống hiến cho ngành Công an và trao giải cuộc thi tiểu thuyết, truyện ký về đề tài Vì an ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống lần thứ ba (2012-2015). Tôi gặp bà Đào Thị Minh Vân, tác giả cuốn Không thể mồ côi được trao giải B (cuốn tiểu thuyết Đơn tuyến của tôi được trao giải A), bà đã kể về người cha của mình là liệt sĩ Hoàng Minh Đạo (tức Đào Phúc Lộc, Năm Thu…), một trong những chỉ huy tình báo huyền thoại đầu tiên của Quân đội ta, ông đã anh dũng hy sinh trên sông Vàm Cỏ Đông cuối năm 1969. Bà còn kể về một người cộng sự đắc lực của cha bà trong giai đoạn những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Pháp, đó là nhà tình báo Đinh Văn Ninh, tức Sáu Ninh, nguyên Trưởng ban Quân báo Khu 8 thời kỳ chống Pháp, với chiến công giải oan cho 34 cán bộ cách mạng trong vụ kỳ án hơn 6 thập kỷ trước.

Vào cuộc vụ kỳ án

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, ông Sáu Ninh tập kết ra Bắc và công tác ở Cục 2 (nay là Tổng cục 2) cho đến ngày nghỉ hưu. Nước nhà thống nhất, ông trở về sinh sống tại một ngôi nhà nhỏ, trong hẻm ở Thành phố Hồ Chí Minh. Bản tính ông ít nói, nghiệp tình báo đã thấm vào máu, càng ít nói hơn. Nhiều chuyện ông định “sống để bụng, chết mang theo”. Thế rồi, ngày đầu tiên bà Minh Vân tìm đến ông, hỏi chuyện về cha mình. Lúc đó ông đã gần 80 tuổi, đôi mắt bị lòa. Sau khi nghe khách xưng danh, ông bỗng đưa bàn tay gầy guộc, thô ráp rờ vào mặt cô con gái của người chỉ huy thân kính năm xưa, chợt reo lên khi nhận ra cái cằm vuông của ông Hoàng Minh Đạo. Và ông xúc động nói: “Chú làm việc dưới quyền chỉ huy trực tiếp của cha cháu có một thời gian ngắn vào đầu năm 1950, nhưng đã cảm nhận được đầy đủ sự nghiêm minh, cùng tình yêu thương đồng đội sâu sắc của cha cháu. Lần ấy chú được giao nhiệm vụ thụ lý lại hồ sơ của 34 đồng chí chờ ngày thi hành án tử hình”.

Nhà tình báo Đinh Văn Ninh (Sáu Ninh), thời gian con gái ông Hoàng MInh Đạo tìm gặp, trước lúc qua đời (năm 2003).

Thời gian đó, chiến trường Nam Bộ được chia thành hai phân liên khu là miền Đông và miền Tây. Bộ chỉ huy tình báo đặt ở Phân Liên khu miền Đông vì có trách nhiệm cả với phong trào của nước bạn Cam-pu-chia (còn gọi là Miên). Có một điệp viên vốn mẫn cán và được tin cậy (ông Sáu Ninh đề nghị không nêu tên), đã mật báo cho cấp trên một chuyện động trời: Trong nội bộ ta đang hình thành một tổ chức, cả thảy 34 người làm gián điệp cho Phòng Nhì Pháp! Cho đến tận bây giờ, có thừa thời gian để nhìn lại, vẫn không thể làm rõ người mật báo ấy có động cơ gì? Có thể do cơ sở cung cấp tin sai; có thể do anh ta ấu trĩ dẫn đến mù quáng trong nghiệp vụ; có thể do anh ta quá cảnh giác mà lẫn lộn địch, ta; cũng có thể ta đã mắc kế ly gián, phao tin đồn nhảm, tạo bằng cớ giả của địch… Những nghi can lần lượt bị bắt, ban đầu họ đều kêu oan, nhưng bị bức cung, mớm cung, có cả tra tấn, đã làm họ không thể chịu đựng nổi và đều nhận làm “gián điệp”. Có trường hợp của vợ chồng ông N.T.T thì làm bất ngờ mọi người trong trại giam do sự việc diễn ra quá nhanh và đau lòng. Ông N.T.T từng vượt ngục với đồng chí Lê Duẩn trở về, do bị bức bách đã quyết “chết cho xong!”.

Khi nhận được chỉ thị của ông Hoàng Minh Đạo, ông Sáu Ninh ban đầu cũng không khỏi lo lắng, phân vân. Như vậy là, sẽ phải thẩm tra lại cả 34 bộ hồ sơ vừa được hoàn tất và phải làm gấp trong một thời gian ngắn. Đó là nhiệm vụ rất nặng nề đối với một người. Chỉ cần phát hiện ra một vài nghi vấn ở bộ hồ sơ nào là có thể sẽ liên quan đến các hồ sơ khác, phải làm lại từ đầu, rồi có thể sẽ xuất hiện một “mớ bòng bong” không biết khi nào gỡ rối cho xong. Vả lại, ông đang ở miền Tây gạo trắng nước trong, trong khi sinh hoạt miền Đông vất vả hơn nhiều. Điều tra lại là phải trèo đèo lội suối, trong điều kiện địch ruồng bố liên miên. Nhiều lúc sẽ phải ôm cả đống hồ sơ chạy cho thoát, hồ sơ còn quý hơn tính mạng mình, vì trong đó hàm chứa tính mạng của cả 34 con người. Nhưng rồi nghĩ đến nhiệm vụ, đến những người đồng chí như vợ chồng N.T.T, hay cả những người vì điều kiện trong tù thiếu thốn đã mắc bệnh qua đời, ông Sáu Ninh quyết định vào cuộc ngay. Sang miền Đông, ông vừa nhận bàn giao việc thì gặp được cái may đầu tiên. Bộ phận công an giữ hồ sơ đang có “thừa” một con ngựa đua mới đưa từ đồng bằng lên và ông được giao toàn quyền sử dụng. Liên tiếp những chuyến làm việc con thoi, đến từng nơi đối tượng hoạt động cả trên đất ta và đất bạn Miên để gặp lại các nhân chứng. Vùi đầu vào nghiên cứu hồ sơ, lật đi lật lại từng chi tiết, rồi đối chất với người thụ lý trước…, tuyệt vời làm sao, mỗi lần thụ án lại một hồ sơ như thế, chỉ càng làm sáng tỏ điều linh cảm, cùng nhận định ban đầu của ông Hoàng Minh Đạo là có cơ sở: Khả năng rất lớn, tất cả đang bị hàm oan!

Sau nửa năm trời, ông Sáu Ninh đã hoàn tất việc điều tra lại vụ án, rồi chuyển báo cáo ông Hoàng Minh Đạo thẩm tra, kết luận. Hồ sơ được chuyển tiếp lên cấp phê duyệt cuối cùng.

Lặng thầm sau chiến công

Vụ án đã quá lâu, không thể kéo dài thêm được nữa, song chẳng lẽ cả 34 người đều trắng án?

Hội nghị của Phân Liên khu ủy mở, có rất đông đại biểu dự. Sau bản báo cáo của Trưởng ban Quân báo Nam Bộ Hoàng Minh Đạo, nhiều người đã thở phào. Nhưng Tư lệnh Trần Văn Trà nét mặt vẫn đăm chiêu, rồi ông quay sang phía ông Sáu Ninh đang ngồi, nhìn thẳng vào ông với cặp mắt nghiêm nghị, hỏi: "Anh đã chắc chưa? Kết luận như thế đúng hay chưa?”. Mọi cặp mắt trong hội trường dồn cả vào người được hỏi làm ông Sáu cảm thấy giây lát bị lúng túng. Thời gian như ngừng trôi. Bất giác, ông Sáu nhìn sang hai người chỉ huy thân thiết của mình là Giám đốc Công an Long An Cao Đăng Chiếm (sau này là Thượng tướng, Thứ trưởng Bộ Công an) và Trưởng ban tình báo Nam Bộ Hoàng Minh Đạo. Cả hai đều mỉm cười, nhìn ông với ánh mắt khích lệ. Rồi ông Cao Đăng Chiếm chủ động đứng lên nói trước với Tư lệnh: “Trước khi có cuộc họp hôm nay, tôi đã mượn hồ sơ nghiên cứu trong mấy ngày liền, gặp lại anh Sáu Ninh, sau đó trao đổi khá lâu với anh Năm Thu. Bản báo cáo vừa rồi được anh Năm Thu đọc là chính xác, kín kẽ. Đến giờ có thể khẳng định, những người trong vụ án đều bị hàm oan, họ không có tội, do bị tra tấn đau quá mà nhận bậy cho xong!”. Khi ông Cao Đăng Chiếm nói xong ngồi xuống, ông Sáu Ninh lại quay nhìn vào ông Năm Thu, coi xem có ý kiến gì tiếp không? Ông ấy đã nói rồi, vẫn chỉ là nụ cười khích lệ. Rồi ông Sáu Ninh đứng lên, nhìn thấy vẻ mặt Tư lệnh đã bình thản trở lại. Ông chậm rãi nói: “Báo cáo Bộ tư lệnh, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm, nếu tổ chức kiểm tra lại, có sai tôi xin nhận trách nhiệm về mình, chịu kỷ luật của Đảng!".

Nhà tình báo Hoàng Minh Đạo (1923-1969). Ảnh tư liệu.

Trong hội nghị không ai có ý kiến gì thêm, Tư lệnh Trần Văn Trà kết luận: “Hoàn toàn nhất trí với bản điều tra, 34 người trắng án! Các đồng chí ấy đều là những cán bộ cách mạng, hết lòng phục vụ nhân dân, tin tưởng tuyệt đối ở Đảng và Bác Hồ. Tiếp tục bố trí công tác, trước mắt tổ chức bồi dưỡng, chăm lo sức khỏe cho các đồng chí ấy”. Và một số biện pháp khắc phục hậu quả được đề ra. Phân Liên khu ủy miền Đông cử ông Mai Chí Thọ, Giám đốc Công an miền Đông (sau này ông là Đại tướng, Bộ trưởng Bộ Công an) làm trưởng đoàn, ông Sáu Ninh làm phó đoàn đến nơi giam giữ các tù nhân đặt trên đất Miên, tổ chức một buổi lễ tuyên bố trả tự do cho các anh chị em bị án oan.

Buổi lễ minh oan diễn ra hết sức xúc động. Anh chị em đều ôm nhau khóc, mừng mừng tủi tủi. Họ tỏ lời cảm ơn cấp trên, cảm ơn ông Sáu Ninh và bảo nếu không được minh oan thì dẫu có bị xử tử thì nỗi nhục làm tay sai cho giặc cũng không biết bao giờ gột rửa được. Trước mọi người, ông Sáu nói luôn: “Chính ông Hoàng Minh Đạo mới là người cứu mạng các anh chị, tôi chỉ thừa hành lệnh của ông ấy thôi”.

PHẠM QUANG ĐẨU