Ở đây nó đã đạt năng suất có chuyến lên tới 1.014kg. Và người làm nên kỳ tích ấy là một chàng trai miền biển Thanh Hóa: Đinh Công Chấn. Có một thời gian ở chiến trường, tôi cùng đơn vị với Đinh Công Chấn, bẵng đi khá lâu, giờ đây, tôi “gặp” lại anh ở Bảo tàng Hậu cần Quân đội với chiếc xe đạp thồ mà anh đã làm nên kỳ tích.

Đinh Công Chấn quê ở một làng chài nghèo thuộc xã Quảng Nham, một nơi đất chật, người đông ven biển Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa. Chấn là con thứ hai trong một gia đình đông con. Gia cảnh luôn túng bấn, không sắm được thuyền, lưới, bố anh quanh năm làm bạn chài, mang sức lao động đổi lấy phần được chia sau mỗi chuyến ra khơi nuôi gia đình. Năm 1965, Mỹ tăng cường cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc, chàng trai bước vào tuổi trưởng thành, Đinh Công Chấn xếp lại niềm say mê biển cả, từ giã gia đình xung phong lên đường nhập ngũ. Là chàng trai có sức khỏe và nghị lực, Chấn muốn được cầm súng chiến đấu, nhưng khi vào tới chiến trường, Chấn lại được giao một công việc anh không hề chờ đợi: Vận tải xe thồ.

Lính hậu cần, cái nghề “làm dâu trăm họ”, bị chê nhiều hơn khen; cái nghề vất vả, hy sinh thầm lặng. Nếu ở đơn vị chiến đấu chỉ một nhiệm vụ duy nhất là đánh giặc thì với lính hậu cần mặt trận, đó là nhiệm vụ thứ hai. Khi thồ hàng, lúc chiến đấu, việc nào cũng phải hoàn thành tốt. Nghĩ cho cùng, công tác hậu cần mặt trận không đơn giản chỉ là bảo đảm cơ sở vật chất, sức mạnh chiến đấu cho phía trước mà nhiều khi cũng đấu tay đôi với địch như lính chiến thực thụ. Nhận chiếc xe đạp, sẽ là người bạn ngày ngày gắn bó với anh trong công việc, Chấn vừa mừng lại vừa lo. Suốt quãng đường rừng 7 cây số dắt bộ từ nơi nhận xe về tới căn cứ đơn vị, Chấn như đánh vật với “con ngựa sắt”. Không dễ “sai khiến” như con thuyền ngoài biển, chiếc xe đạp tỏ ra vô cùng “ương bướng”. Hai tay nắm ghi đông nhưng nhiều khi Chấn bất lực, lái sang phải, bánh xe lại đi sang trái, tệ hơn, nó còn “vật” anh ngã nhào vào bụi. Cứ tưởng đơn giản, dắt đi đâu nó theo đó, thế mà suốt chặng đường không biết bao nhiêu lần cái xe cứ nằm vật ra ăn vạ. Từ nhỏ chỉ quen với lưới chài, thuyền mảng, vả lại chưa đi đâu ra khỏi làng, giờ được làm chủ một chiếc xe đạp thì lại không biết đi, thật oái oăm. Trong khi hầu hết anh em đồng đội về tới căn cứ thì hơn một giờ sau, Chấn và vài người nữa mới dắt xe về tới chỗ ở. Mồ hôi vã như tắm, hai sống chân thâm tím vì va đập vào chiếc bàn đạp.

leftcenterrightdel
Anh hùng LLVT nhân dân Đinh Công Chấn và chiếc xe đạp thồ được phục chế nguyên trạng tại Bảo tàng Hậu cần Quân đội,tháng 12-2016. Ảnh: THUẬN NGUYỄN 

Người ta đánh giặc bằng súng đạn thì mình bằng chiếc xe thồ! Người ta giáp mặt với quân thù giữa trận tiền thì mình quanh quẩn ở phía sau... những suy nghĩ ấy cứ dằn vặt, quay quắt làm Chấn nhiều đêm mất ngủ. Nhưng rồi anh xác định, bất cứ nhiệm vụ gì hoàn thành tốt cũng đều vinh quang. Thế là những ngày sau anh lao vào tập xe. Ban đầu treo giữa hai cây rừng ngồi lên yên đạp cho thuần chân và cân bằng tư thế. Ba ngày sau, anh đã cầm ghi đông chạy xe trên đường thồ. Chuyến thồ đầu tiên Chấn đi với trọng lượng 4 bao gạo (200kg) từ bãi hàng Cầu 48 giáp biên giới Campuchia về kho phía đông Đường 14. Đến chuyến thứ 5, anh đã đưa năng suất lên 300, rồi 350kg. Anh trở thành người luôn dẫn đầu năng suất trong đơn vị. Chính sự bứt phá của Chấn đã khuấy động phong trào thi đua trong toàn tiểu đoàn, hằng tuần, hằng tháng đều xuất hiện các cá nhân điển hình về trọng tải chuyến và giữ gìn bảo quản phương tiện. Năm 1970, đảm nhận vai trò Trung đội trưởng, Đinh Công Chấn đã động viên anh em tăng tải bình quân chuyến từ 280 lên 350 rồi 415kg. Riêng Chấn đạt 550kg. Không dừng lại ở đó, Chấn luôn suy nghĩ đề xuất tìm cách nâng cao năng suất bằng việc gia cố tạo thêm sức chịu tải cho chiếc xe, như lắp thanh gỗ chống khung, giá đỡ phuốc, ốp thêm vành phụ v.v.. Ngoài việc nâng chịu tải, để chở được nhiều hàng, phải có cách xếp, buộc khoa học, tất cả các thao tác chỉ nằm trong một nút buộc, giúp cho việc đóng hàng nhanh, tháo hàng dễ. Khi chở thương binh hay đạn, gạo... đều có phương án riêng. Đó cũng là bí quyết mà chỉ có người trong cuộc chịu khó tìm tòi mới rút ra được. Từ những suy nghĩ của mình, Chấn đề xuất với thủ trưởng biến nó thành hiện thực phổ biến cho đơn vị. Kết quả của những trăn trở, cố gắng là trong một chuyến hàng kỷ lục, Chấn đã đưa năng suất thồ đạn lên 1.014kg. Chuyến hàng này như là thử sức người và phương tiện, còn các chuyến bình thường, Chấn vẫn duy trì 700, 800kg. Nếu lắp cáng gỗ vào có thể chở được 8 thương binh nặng từ phía trước về hậu cứ. Với chiếc xe đạp ấy, Đinh Công Chấn đã đi vào lịch sử ngành vận tải thô sơ, thể hiện bản lĩnh, nghị lực của chàng trai làng biển trong cuộc chiến tranh khốc liệt trên chiến trường miền Đông Nam Bộ. Nó đã vượt rất xa đỉnh cao 300kg được xác lập của chiếc xe thồ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trên Mặt trận Điện Biên Phủ năm xưa. Không lâu sau khi vào chiến trường, Đinh Công Chấn đã được kết nạp Đảng.

Còn nhớ một lần hành quân vượt sông Đắc Lấp. Mùa mưa, nước từ thượng nguồn đổ về chảy “đứt đuôi rắn”, những thân gỗ lao vun vút như tên bắn giữa dòng. Người yếu bóng vía không dám nhìn. Tranh thủ sáng sớm, máy bay địch chưa hoạt động, đơn vị tổ chức cho bộ đội qua sông. Chấn cầm chèo chiếc thuyền gỗ qua lại như con thoi giữa hai bờ. Chuyến cuối cùng chở tiểu đội trinh sát, ngoài ba lô, súng đạn còn có một bao tải xương hổ khô nặng 40kg tiểu đoàn trưởng định để nấu cao khi có điều kiện. Trong cuộc đụng độ giữa Tiểu đội 2 với trung đội biệt kích ở ngã ba Cây Cầy trước đó, hai bên giao tranh chừng 15 phút thì dừng. Tiểu đội phó Toản ngồi sau bờ công sự chợt thấy bụi cây trước mặt động đậy, rồi một con hổ vằn xuất hiện. Nó lia cái mũi vào vũng máu chưa kịp khô đánh hơi. Hóa ra, con hổ đi tìm mồi và có vẻ nó đã quen với lối kiếm ăn này. Con hổ dài hơn 2m cũng nhận ra Toản và co chân định nhào tới, nhưng anh đã nhanh tay nổ liền hai phát AK vào cái ức đầy hụ lớt phớt lông trắng của nó rồi ngồi thụp xuống. Con hổ chồm qua, Toản quay súng bắn bồi thêm hai phát nữa nó mới chịu nằm yên. Phải mấy ngày, cả tiểu đoàn mới ăn hết thịt hổ, riêng bộ xương, tiểu đoàn trưởng giao cho tiểu đội trinh sát quản lý... Qua được quá nửa sông, một cây gỗ lớn từ phía thượng nguồn lao tới, Chấn dẻo tay bình tĩnh lách chiếc thuyền sang bên. Động tác của anh thuần thục và chuẩn xác nhưng thật bất ngờ, nước ào ào tràn vào thuyền, trong nháy mắt, chiếc thuyền chìm nghỉm. Sau khi dìu những đồng đội không biết bơi vào bờ, Chấn quay ra chỗ thuyền chìm ngụp lặn, vớt được hết súng đạn, còn bao tải xương hổ thì mất tăm. Vật lộn với dòng nước lũ hơn một giờ, đói, rét làm Chấn lả đi, kiệt sức, “con rái cá” Đinh Công Chấn bị dòng nước cuốn trôi dạt vào bụi cây ven bờ và anh đã thoát chết trong gang tấc. 

Làm nhiệm vụ vận tải nhưng khi gặp địch lại trở thành những người lính chiến. Trong một lần vận chuyển hàng, giữa đường, tiểu đội của Chấn rơi vào ổ phục kích của trung đội biệt kích Mỹ. Bất ngờ nhưng không hoảng hốt, Đinh Công Chấn (lúc bấy giờ còn là tiểu đội trưởng) lệnh cho anh em lật những xe gạo ra giữa đường làm bệ bắn chống trả quân địch. Giành lại thế chủ động, tiểu đội của Chấn nổ súng quyết liệt vào tốp biệt kích Mỹ. Những đường đạn chính xác của các chiến sĩ xe thồ gây cho đối phương nhiều thiệt hại, buộc chúng phải rút chạy. Nắm chắc quy luật địch sẽ cho máy bay tới oanh tạc, Chấn nhanh chóng thu quân và hàng hóa rời khỏi địa hình. Trận đó, riêng Chấn diệt được 3 tên Mỹ.

Do hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, luôn nêu cao tinh thần gương mẫu, ngày 19-5-1972, Đinh Công Chấn, chàng trai làng biển quê Thanh Hóa đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.            

LÊ VĂN VỌNG