QĐND - Đại tá Nguyễn Đình Tân (nguyên Trưởng phòng Xăng dầu Quân khu 5, hiện trú tại 374 Phạm Văn Đồng, TP Plei-cu, tỉnh Gia Lai) đã xúc động kể lại với chúng tôi kỷ niệm trong lần đi tìm người mẹ của ông-Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Sâm. Câu chuyện về người lính đi tìm mẹ chính là một lát cắt xót xa trong cuộc chiến trường kỳ của dân tộc…

Tham gia đánh Pháp ở Đăk Pơ rồi tập kết ra Bắc, người con Nguyễn Đình Tân không nghĩ rằng mình sẽ xa mẹ đến 30 năm. Trong đội hình Quân đoàn 2 vào giải phóng miền Nam, khi dừng chân ở Tuy Phước, Bình Định hỏi thăm gia đình, ông được biết hai người em đã hy sinh, còn mẹ và 3 đứa cháu (là con của người em liệt sĩ) đã vào ở chùa Long Tường (xã Phước Quang). Nỗi đau tràn ngập lòng ông. Ông nhớ tới dáng người thanh mảnh của mẹ, người từng gánh chịu bao nỗi vất vả, nhất là từ ngày ba đi tập kết, hai em còn nhỏ, mẹ đã động viên ba vững bước. Khi ba ông mất sớm, mẹ một mình lam lũ nuôi ba người con và nhận nhiệm vụ nuôi giấu, tiếp tế cán bộ cách mạng…

Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Sâm.

Hôm ấy, đơn vị đồng ý cho ông Tân ở lại thăm mẹ một đêm rồi sẽ đuổi theo đội hình sau. Biết chuyện, Tư lệnh Quân đoàn Nguyễn Hữu An còn cho ông 50 cân gạo đem về biếu mẹ. Trên chiếc xe Jeep chiến lợi phẩm, ông cùng hai anh em trong đơn vị đi tìm mẹ. Ủy ban quân quản xã cho người dẫn ông đi. Xe không thể vào chùa, ông và đồng đội đành để xe ngoài đường rồi lội bộ chừng 2km trong đêm mưa lất phất, bùn sền sệt dưới chân. Lúc ấy đã hơn 10 giờ đêm…

Gọi mãi không ai nghe, ông Tân cùng những người lính vượt rào vào chùa. Sư trụ trì tiếp họ và gọi bà mẹ cùng đàn cháu ra. Sau phút giây sững lại, mẹ Sâm ôm chầm lấy ông trong tiếng nấc nghẹn ngào. Bà vuốt ve gương mặt người con như ngày thơ bé. Ông Tân thì không khỏi xót xa khi thấy mẹ gầy quắt, nhăn nheo, tấm lưng còng tưởng như sát đất. Ba người cháu chừng hơn chục tuổi rụt rè bên nội, lí nhí: “Chào chú bộ đội!”. Mẹ Sâm bật cười, sửa lại: “Đây là bác của các con”.

Nghe mẹ kể, ông Tân mới biết sự tình. Sau khi ông Tân đi tập kết, người em trai thoát ly tham gia cách mạng, em gái làm phụ nữ xã, sau cũng thoát ly lên Núi Bà. Biết là gia đình cộng sản, bọn địch nhiều lần bắt mẹ Sâm lên xã đánh đập, tra khảo. Chúng dốc ngược bà, cột chân trên trần nhà, đầu chúi đất, cứ thế quất túi bụi cho đến khi ngất xỉu. Mấy lần như thế, tấm lưng bà ngày một còng thêm. Tra tấn chưa đủ, năm 1965, chúng thả bom bay luôn một góc nhà. Trong đêm bơ vơ, mẹ Sâm dắt díu 3 người cháu, đứa nhỏ nhất lúc này mới 3 tuổi, vào chùa Long Tường, cách nhà chừng 3 cây số để tá túc. Sư trụ trì thương tình cho bốn bà cháu ở lại làm công quả kiếm sống. Ngày ngày, bốn bà cháu đi mót lúa, lau chùi các bàn thờ Phật và chăm sóc vườn chùa. Những năm gần giải phóng, bà cháu hằng ngày trở về quê cũ làm ăn. Buổi sáng, khi nấu cơm để mang đi ăn trưa, mẹ Sâm thường lèn một ít thuốc Tây vào nồi cơm, qua mắt bọn địch lục soát để tiếp tế cho cách mạng. Vượt qua nguy hiểm, người con trai Nguyễn Hường đã một lần vào chùa thăm mẹ và các con, đem lại cho mẹ những phút giây hạnh phúc hiếm hoi. Nhưng rồi hai năm 1967, 1968, tin dữ liên tục ập đến. Cô con gái Nguyễn Thị Sáu hy sinh trên đường làm giao liên ở huyện Phù Cát. Người con Nguyễn Hường cũng ngã xuống. Các cháu còn quá nhỏ, mẹ Sâm chỉ còn biết ôm chúng vào lòng mà không dám khóc…

Mải hàn huyên câu chuyện đẫm nước mắt, ông Tân mới sực nhớ đã 4 giờ sáng, ông vội tạm biệt mẹ và tiếp tục cùng đồng đội lên đường.

Sau ngày đất nước thống nhất, ông Tân về Bình Định tìm mẹ. Lúc này, cả nhà đã dọn về quê cũ. Trong căn nhà che tạm mấy tấm tranh, mẹ Sâm xắt sắn ngâm nước, lọc cho khỏi độc làm bữa ăn, nhường cơm cho đàn cháu đang tuổi lớn. Ông gửi biếu mẹ ít tiền, gạo, rồi lại tiếp tục lên đường cùng đơn vị. Hai năm sau, ông đưa vợ và hai cô con gái từ Bắc vào ở cùng mẹ. Ông sửa lại căn nhà, vẫn tường trét đất nhưng trên mái đã lợp tôn. Với hai sào ruộng khoán, mấy bà cháu canh tác sinh sống qua ngày.

Cuộc sống gia đình cơ cực, trong khi ông Tân vẫn nhận nhiệm vụ ở các chiến trường, chẳng được ở gần mẹ. Năm 1981, khi đang ở biên giới phía Bắc, ông nhận tin mẹ ốm nặng và vì nhiệm vụ nên ngày mẹ mất, ông không thể về chịu tang. Bốn tháng sau, khi về quê, ông nghe kể lại mà như đứt từng khúc ruột: Trước lúc mất, mẹ Sâm gọi hoài tên ông, còn gia đình, địa phương tổ chức lễ tang mà không khỏi ngóng trông người con trưởng kịp về chịu tang mẹ...

Bài và ảnh: HỒNG VÂN