Rạng danh Đoàn Tân Trào

Các đơn vị tiền thân của trung đoàn đã từng bảo vệ Bác Hồ, các cơ quan của Trung ương Đảng, Chính phủ, Bộ Tổng tư lệnh... tại “Thủ đô cách mạng Tân Trào”, “Thủ đô kháng chiến Định Hóa”. Đoàn Tân Trào cũng là nơi ra đời của chi đoàn thanh niên cứu quốc đầu tiên trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Ngày thành lập chi đoàn này là ngày truyền thống Thanh niên Quân đội.

Theo các cựu chiến binh của Trung đoàn 246, sở dĩ đơn vị có tên gọi “Đoàn Tân Trào” vì tiền thân của trung đoàn là Trung đoàn Cận vệ 15, được thành lập ngày 30-6-1948 tại xã Na Mao, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. Trung đoàn Cận vệ 15 gồm các đơn vị từng làm nhiệm vụ bảo vệ Bác Hồ và Trung ương Đảng tại Tân Trào, Tuyên Quang. Đoàn Tân Trào-Trung đoàn 246 cũng là nơi khởi nguồn nhiều phong trào hành động cách mạng đã được nhân rộng trong toàn quân, trong đó có phong trào thanh niên.

Đại tá Vũ Hồ, một trong 5 cán bộ trong đoàn công tác được Tổng cục Chính trị và Trung ương Đoàn giao nhiệm vụ về Trung đoàn 246 nghiên cứu xây dựng phong trào thanh niên trong quân đội. Sau một thời gian khảo sát thực tiễn, đoàn công tác đã báo cáo Tổng cục Chính trị và Trung ương Đoàn, xin phép được thí điểm thành lập chi đoàn thanh niên cứu quốc đầu tiên trong quân đội tại Trung đoàn 246. Ngày 8-2-1952, chi đoàn Đại đội 29 thuộc Tiểu đoàn 183 đã được thành lập (nay là chi đoàn Đại đội 9, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 246).

Đại tá Vũ Hồ nhớ lại: “Chúng tôi hồi hộp theo dõi bước đi đầu tiên của chi đoàn đầu tiên ấy. Trong hai năm 1952-1953, Chi đoàn 29 cùng trung đoàn tham gia chiến đấu tại các tỉnh trung du: Vĩnh Phúc, Phú Thọ… Các phong trào thi đua: “Xung kích giết giặc lập công”, “Cần kiệm đi đầu, ra quân quyết thắng”, “Phát huy sáng kiến cải tiến trang bị”… được triển khai rộng khắp. Mỗi phong trào là một chiến công mà từ đó đã xuất hiện nhiều tấm gương điển hình. Gương đoàn viên Nguyễn Văn Linh bị thương nặng ở bả vai vẫn kiên cường bám trụ chiến đấu thu hút địch cho đơn vị rút khỏi vòng vây trong trận đánh ở Thanh Mai-Lâm Thao. Gương chiến đấu, anh dũng hy sinh của bí thư chi đoàn đầu tiên, đồng chí Phạm Ngọc Rao trong trận đánh tiêu hao sinh lực địch tại Núi Voi, Đường số 2 Phú Thọ. Để từ đó toàn đơn vị dấy lên phong trào “Noi gương các anh đánh giặc”.

Từ thực tế phát triển của chi đoàn thí điểm này, 4 năm sau (năm 1956), Tổng cục Chính trị quyết định tổ chức đoàn thanh niên rộng khắp trong toàn quân. Mới đây, theo quyết định của Tổng cục Chính trị, ngày thành lập chi đoàn đầu tiên trong quân đội (8-2-1952) đã được công nhận là ngày truyền thống của Thanh niên Quân đội và Ban Thanh niên Quân đội. 

Tổng kết cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, ngoài nhiệm vụ bảo vệ an toàn cho Bác Hồ và các cơ quan của Trung ương Đảng, Chính phủ, Bộ Tổng tư lệnh, Trung đoàn 246 còn tham gia đánh hơn 1.000 trận lớn nhỏ, diệt và bắt sống 9.500 tên địch. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Trung đoàn 246 vừa làm nhiệm vụ bảo vệ đường dây vận chuyển phục vụ chiến trường, vừa dẫn giải tù binh, sẵn sàng đánh quân địch nhảy dù xuống hậu phương, vừa tiễu phỉ để bảo vệ nhân dân. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trung đoàn tham gia đánh nhiều trận lớn tại chiến trường miền Nam và chiến trường Lào. Trong đó có Chiến dịch Đường 9-Khe Sanh (Quảng Trị), Chiến dịch bảo vệ Thành cổ Quảng Trị. Năm 1975, Trung đoàn 246 được chọn là 1 trong 2 đơn vị tham gia xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trong những năm gần đây, phát huy truyền thống của đơn vị anh hùng, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 246 luôn nỗ lực phấn đấu, nhiều năm là lá cờ đầu trong Phong trào Thi đua Quyết thắng của Quân khu 1. Năm 2016, tổng kết Phong trào Thi đua Quyết thắng, Trung đoàn 246 được nhận cờ “Đơn vị dẫn đầu Phong trào Thi đua Quyết thắng” của Quân khu 1. Đoàn cơ sở Trung đoàn 246 được Tổng cục Chính trị tặng cờ “Đơn vị xuất sắc công tác Đoàn và phong trào thanh niên”. Đại đội 9, Tiểu đoàn 3 (nơi có chi đoàn thanh niên cứu quốc đầu tiên trong quân đội) được tặng danh hiệu “Đơn vị Quyết thắng”. Truyền thống anh hùng trong kháng chiến được phát huy trong thời kỳ phát triển mới của đất nước, tiếp tục làm rạng danh Đoàn Tân Trào anh hùng...

Bài và ảnh: Đỗ Phú Thọ