QĐND - Hơn nửa thế kỷ trôi qua, nhưng tên tuổi và chiến công của những chiến sĩ du kích Hoàng Ngân thì vẫn nguyên vẹn theo thời gian. Họ đã một thời trở thành nỗi khiếp sợ của quân thù và mãi là niềm tự hào của người dân Hưng Yên và cả nước. Trong số những người con ưu tú ấy, chúng tôi muốn nhắc tới nữ du kích Trương Thị Tám, người đã góp phần làm vang danh “Bãi sậy sông Hồng”.   

"Đòn gánh dồn đánh địch”

Trương Thị Tám sinh năm 1933 ở thôn Trung Châu, xã Đông Kết (Khoái Châu, Hưng Yên). Năm 17 tuổi, bà bắt đầu tham gia Đội nữ du kích Hoàng Ngân, cùng du kích địa phương phá bốt Lạc Thủy (1952). Đây là sự kiện tạo ra tiếng vang lớn, khích lệ tinh thần yêu nước của nhân dân địa phương, đặc biệt, thu hút đông đảo thanh niên đứng lên đấu tranh chống kẻ thù. Ở xã Đông Kết thời bấy giờ, mỗi tối có hàng trăm anh em nam, nữ tham gia luyện tập, trong đó có Đội nữ du kích Hoàng Ngân gồm 30 chị em (nhiều nhất là 20 tuổi, trẻ nhất là 17 tuổi), ai cũng hăng hái tham gia cách mạng. Sau khi phá bốt Lạc Thủy, bà Tám tiếp tục tham gia chiến đấu, bao vây các bốt như: Bốt Đào Viên (xã Dân Tiến), bốt Nghi Xuyên (xã Chí Tân), bốt Phương Trù (xã Tứ Dân), bốt Thiết Trụ (xã Bình Minh)...

Bà Trương Thị Tám (bên trái, trong cùng).

Năm 1953, bà Tám được bầu làm Xã đội phó của xã Đông Kết, phụ trách Đội nữ du kích Hoàng Ngân. Thực hiện phong trào “tìm giặc mà đánh”, bà được giao nhiệm vụ cùng hai chị em quân báo đi trinh sát, nắm tình hình hoạt động và tổ chức đánh địch đang chiếm đóng ở địa phương. Sau khi tiến hành trinh sát kỹ, nắm chắc và hiểu rõ quy luật hoạt động của chúng, thấy địch gác ở đê Phương Trù có nhiều sơ hở, bà báo cáo và được cấp trên đồng thuận phương án tấn công. Ngày 26-3-1953, bà chỉ huy đội nữ du kích cải trang làm người dân bán rau, bán chuối, tiếp cận và bất ngờ dùng đòn gánh đánh địch.

Bà Tám nhớ lại: “Lấy tín hiệu một tiếng kẻng, chúng tôi nhất tề xung phong tiêu diệt địch. Do bất ngờ, lại bị tấn công ở khoảng cách gần nên quân địch không kịp trở tay, đội hình hoảng loạn. Tôi và tên lính da đen quần nhau để giành khẩu súng trung liên, cả hai lăn từ trên mặt đê xuống chân đê. Tôi đang cố giằng lấy súng thì bất ngờ tên địch cắn vào ngón tay trỏ của tôi, làm chảy máu quá nhiều. Vì là thân gái, tay lại bị thương, nên tên lính da đen đã giằng được khẩu trung liên... Một lúc sau, giặc kéo xuống đông quá nên chúng tôi rút lui... Trận hôm đó chúng tôi đã tiêu diệt 1 tên địch, làm 1 tên bị thương; thu 1 súng trường, 1 hòm đạn trung liên và 1 chiếc máy radio chỉ huy của giặc”.

Năm 1954, bà Trương Thị Tám làm Xã đội trưởng và được kết nạp Đảng; năm 1955 làm Phó chủ tịch xã và là đại biểu dự Hội nghị quân sự của huyện. Năm 1966, nhà thơ Huy Cận đã tìm về quê hương đất nhãn, khi tiếp xúc với bà Tám, biết được những chiến công của bà và Đội nữ du kích Hoàng Ngân, nhà thơ đã sáng tác bài thơ “Gái bãi sậy sông Hồng”, đăng Báo Phụ nữ ngày 16-6-1966 và một bài tặng bà Trương Thị Tám, trong đó có đoạn viết: Đơn giản có gì đâu/ Con gái vùng du kích/ Tuổi bẻ gãy sừng trâu/ Đòn gánh dồn đánh địch/ Con bà Trưng bà Triệu/ Gái bãi sậy sông Hồng/ Trăm chị, nghìn chị Tám/ Vai dám gánh non sông.

Truyền lửa cho thế hệ trẻ

Mặc dù chồng bà Trương Thị Tám đã hy sinh (liệt sĩ Đỗ Trọng Hội, hy sinh năm 1969) lúc người con út của bà mới được 3 tháng tuổi, nhưng bà không quản vất vả khó khăn, vừa hăng hái tham gia cách mạng, vừa chung thủy với người chồng đã mất, một mình phụng dưỡng bố chồng già yếu, nuôi dạy bốn con thơ khôn lớn trưởng thành. Không chỉ chu toàn công việc gia đình, bà tiếp tục tham gia công tác và đóng góp công sức xây dựng quê hương giàu đẹp.

Trên cương vị là Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã, bà luôn gương mẫu, tận tụy, hết lòng với công việc được giao; cùng Ban chấp hành hội xây dựng các quy chế hoạt động, tăng cường về cơ sở bám nắm tâm tư hội viên, xây dựng đoàn kết gắn bó trong hội. Bên cạnh đó, nhằm giúp hội viên phát triển kinh tế, bà và Ban chấp hành hội luôn tạo điều kiện thuận lợi cho các hội viên được tiếp cận vay vốn ngân hàng, đầu tư sản xuất, kinh doanh. Nhờ chủ động nguồn vốn, nhiều cựu chiến binh trong xã đã vươn lên thoát nghèo bền vững, ổn định cuộc sống. Cùng với đó, Hội Cựu chiến binh xã thường xuyên phối hợp với các tổ chức đoàn thể ở địa phương tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, đấu tranh tố giác tội phạm, giữ vững bình yên thôn xóm. Bà đã nhiều lần trực tiếp tham gia hòa giải những mâu thuẫn trong nhân dân, xây dựng tình làng, nghĩa xóm bền chặt. Những đóng góp của bà đã tạo nền tảng vững chắc, cùng cấp ủy, chính quyền địa phương xây dựng quê hương Đông Kết đạt chuẩn xã nông thôn mới (2015), chăm lo tốt hơn cuộc sống của nhân dân.

Năm 2016 này bà bước sang tuổi 84 và có 63 năm tuổi Đảng, bà Trương Thị Tám vẫn miệt mài đi đến các trường học, các cơ sở đoàn để “truyền lửa” cho thế hệ trẻ. Với thực tiễn tham gia cách mạng, những bài học từ những trận đánh, những lời căn dặn trong những lần bà được gặp Bác Hồ kính yêu và Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trở thành tư liệu vô giá để bà tiếp thêm động lực cho thế hệ trẻ vững bước trên con đường xây dựng quê hương đất nước. Hằng năm, ngoài việc nói chuyện truyền thống nhân các sự kiện gặp mặt, bà còn dành nhiều thời gian đến thăm và nói chuyện với các cháu học sinh, sinh viên các trường trên địa bàn tỉnh.

Bài và ảnh: DUY ĐÔNG - GIA ĐỒNG