QĐND - Cách đây hơn 20 năm, trước yêu cầu cấp bách của sự nghiệp bảo vệ chủ quyền, phát triển kinh tế-xã hội, an ninh quốc phòng và lợi ích lâu dài của đất nước, Đảng, Nhà nước ta đã quyết tâm xây dựng “Trạm dịch vụ-kinh tế-khoa học-kỹ thuật” (gọi tắt là nhà giàn DK1) thuộc Đặc khu Vũng Tàu-Côn Đảo (nay là tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu). Những ngày đầu vượt lên gian khó để bảo vệ và xây dựng nhà giàn DK1 vẫn vẹn nguyên trong ký ức của Phó đô đốc Mai Xuân Vĩnh, nguyên Tư lệnh Quân chủng Hải quân.

Phó đô đốc Mai Xuân Vĩnh kể lại nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ nhà giàn DK1. Ảnh: Thảo Nguyên.

Câu chuyện giữa Phó đô đốc Mai Xuân Vĩnh với chúng tôi bắt đầu bằng dấu mốc năm 1987, khi đó ở vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa phía Nam (gọi tắt là khu vực DK1) có nhiều tàu thuyền nước ngoài lén lút xâm nhập hoạt động trái phép, gây nên tình hình mất an ninh, an toàn trật tự, vi phạm chủ quyền của Việt Nam. Để bảo vệ và phục vụ việc khai thác dầu khí, đánh bắt hải sản của ngư dân và bảo vệ sự đi lại làm ăn của nhân dân ta ở khu vực này, Quân chủng Hải quân đã nghiên cứu, đề xuất cần phải xây dựng các nhà giàn làm nơi đứng chân cùng lực lượng tàu hải quân tiến hành tuần tra phát hiện, ngăn chặn các hoạt động trái phép của tàu thuyền nước ngoài trên khu vực này.

Đầu năm 1988, khi tình hình gây mất an ninh, trật tự, vi phạm chủ quyền ở vùng này có nguy cơ tăng lên, Quân chủng Hải quân đã chủ động khẩn trương đề nghị trên gấp rút cho xây dựng nhà giàn DK1 tại các bãi cạn san hô ngập nước ở thềm lục địa phía Nam như: Phúc Tần, Phúc Nguyên, Ba Kè, Tư Chính, Huyền Trân, Quế Đường. Đề xuất này nhanh chóng được Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng chấp thuận và quyết định lấy tên các nhà giàn là “Trạm dịch vụ-kinh tế-khoa học-kỹ thuật”. Lúc này, hải quân được Bộ Quốc phòng giao nhiệm vụ theo dõi, đôn đốc và tổ chức việc xây dựng đóng giữ các nhà giàn. Tuy nhiên, vào thời điểm đó còn nhiều khó khăn, khi chưa kịp xây dựng các nhà giàn DK1, Quân chủng Hải quân đã chủ động đưa tàu của Lữ đoàn 171 và Hải đoàn 129 ra trực sẵn sàng chiến đấu, tiến hành tuần tra, kịp thời ngăn chặn mọi hoạt động trái phép của tàu thuyền nước ngoài. Đồng thời sử dụng tàu đo đạc do đồng chí Phan Năng Giả, Trưởng phòng Công binh Hải quân phụ trách, tiến hành khảo sát, đo đạc các thông số kỹ thuật ở các bãi ngầm trên thềm lục địa phía Nam, phục vụ cho việc thiết kế, bố trí vị trí xây dựng nhà giàn DK1.

Công trình DK1/1 được xây dựng tháng 7-1989. Ảnh tư liệu.

Với trách nhiệm của mình, Quân chủng Hải quân đã giao cho đồng chí Mai Xuân Vĩnh, Phó tư lệnh-Tham mưu trưởng quân chủng phụ trách việc theo dõi thi công, tổ chức xây dựng và bảo vệ nhà giàn DK1. Bộ Giao thông vận tải là đơn vị đầu tiên được Nhà nước giao nhiệm vụ thiết kế, sản xuất hai chân đế dạng pông-tông (móng trọng lực) để xây dựng ở Phúc Tần và Ba Kè; Tổng cục Dầu khí thiết kế, sản xuất hai chân đế dạng móng cọc xây dựng ở Tư Chính và Phúc Nguyên. Bộ tư lệnh Công binh chịu trách nhiệm thiết kế sản xuất 4 thượng tầng lắp đặt trên 4 chân đế để bộ đội sinh hoạt, công tác và chiến đấu.

Đây là những công trình không chỉ có ý nghĩa về mặt chính trị mà liên quan đến nhiệm vụ lâu dài của hải quân trên biển nên khi bắt đầu thi công, đồng chí Mai Xuân Vĩnh và cán bộ hải quân đã vào trực tiếp xem thi công Nhà giàn DK1/3 ở Tân Cảng-Sài Gòn. Tuy không tham gia từ đầu về thiết kế nhà giàn, nhưng bằng kinh nghiệm nhiều năm làm nhiệm vụ trên biển, đồng chí Mai Xuân Vĩnh đã phát hiện ra nhiều điều bất cập trong thiết kế thi công công trình DK1/3. Đồng chí cho biết: “Khi đó, tôi gặp đồng chí Thịnh-một kỹ sư của Bộ Giao thông vận tải đang phụ trách thi công. Đồng chí Thịnh cho biết là Bộ Giao thông vận tải phụ trách thiết kế thi công nhà giàn ở bãi Phúc Tần và bãi Ba Kè. Tôi không được tham gia ở giai đoạn thiết kế nhà giàn nhưng sau khi nghe đồng chí Thịnh trình bày về thiết kế nhà giàn này, tôi đã nói ngay: Thiết kế theo kiểu pông-tông trọng lực là không khả thi, nhà giàn không thể đứng vững ở DK1, vì đây là vùng biển hở, chịu tác động lớn của sóng gió, dòng chảy, sẽ không ổn định, nhà giàn sẽ bị đẩy trượt ra rìa của bãi ngầm gặp vũng sâu, nhà sẽ đổ, nên cần phải nghiên cứu thiết kế cách khác. Tuy nhiên, lúc đó yêu cầu việc đưa nhà giàn ra đóng giữ ở DK1 rất cấp bách, không thể chậm trễ nên không được bàn lùi nữa mà phải nhanh chóng thi công và kéo Nhà giàn DK1/3 ra đóng giữ ở Phúc Tần và DK1/4 ở Ba Kè”.

Khi phần chân đế và thượng tầng nhà giàn được thiết kế xong trong bờ, đồng chí Mai Xuân Vĩnh là người trực tiếp tổ chức chỉ huy kéo và cử cán bộ, chiến sĩ hải quân cùng Bộ Giao thông vận tải ra xây dựng Nhà giàn DK1/3 ở bãi Phúc Tần. Thấy kéo một công trình cao lênh khênh trên biển rất mất an toàn mà mình chưa có kinh nghiệm, ông đã bàn bạc với Bộ tư lệnh Hải quân xây dựng kế hoạch bảo đảm an toàn tối đa. Đề phòng tình hình phức tạp, đồng chí đã tổ chức hiệp đồng với không quân tham gia bảo vệ việc kéo và xây dựng nhà giàn này, đồng thời bố trí một đội hình tàu hải quân để làm nhiệm vụ bảo vệ.

Phó đô đốc Mai Xuân Vĩnh nhớ lại: “Lúc bấy giờ, hải quân không có tàu kéo lớn mà phải nhờ tàu kéo Đại Lãnh của Công ty trục vớt (Bộ Giao thông vận tải), hải quân cung cấp dầu chạy máy cho tàu. Đồng chí Chưởng, Thuyền trưởng tàu Đại Lãnh yêu cầu tôi phải ký bảo đảm an toàn của việc kéo nhà giàn. Tôi trả lời: Các cơ quan của Quân chủng Hải quân sẽ ký với đồng chí. Đồng chí Chưởng kiên quyết không nghe. Anh yêu cầu tôi-Phó tư lệnh, Tham mưu trưởng Hải quân phải trực tiếp ký thì mới kéo. Lúc này, việc đưa nhà giàn ra rất cấp bách nên tôi trực tiếp ký, hạ hồi sẽ phân giải”.

Đúng như dự đoán của Phó đô đốc Mai Xuân Vĩnh, ngày 10-6-1989, khi đặt nhà giàn lên bãi Phúc Tần bị rung, nghiêng mạnh, nhiều khả năng mất an toàn, anh em hải quân đi theo xây dựng nhà giàn báo cáo về sở chỉ huy và yêu cầu cấp cứu. Nhận được thông tin, đồng chí Mai Xuân Vĩnh tức tốc ra ngay Phúc Tần để cùng đồng chí Nguyễn Cảnh Thanh và Chu Chấp Chính của Bộ Giao thông vận tải xử lý. “Trên đường ra thềm lục địa, chúng tôi gặp tàu kéo Đại Lãnh đi về. Đồng chí Chưởng, Thuyền trưởng gọi loa sang nói: “Anh Vĩnh! Không làm gì được đâu”. Nghe vậy, tôi trả lời: “Anh cứ về, tôi sẽ ra làm”. Sau khi bơm đầy vữa xi măng vào chân đế pông-tông và cọc cố định, dần dần nhà hết rung lắc. Ngày 16-6-1989, Nhà giàn DK1/4 đặt trên bãi Ba Kè bị nghiêng lên bãi cạn, xử lý không hiệu quả nên không sử dụng được. Tuy việc xây dựng nhà giàn ở Phúc Tần và Ba Kè chưa được trọn vẹn, nhưng những công trình nhà giàn DK1 đầu tiên như thế này cũng có một giá trị đặc biệt trong lịch sử xây dựng nhà giàn ở DK1, đó là kịp thời góp phần bảo vệ chủ quyền vùng biển và thềm lục địa phía Nam của Tổ quốc”, Phó đô đốc Mai Xuân Vĩnh kể lại.

Cho đến ngày 3-7-1989, khi Xí nghiệp Xây lắp công trình trên biển của Tổng cục Dầu khí do đồng chí Nguyễn Trọng Nhưng phụ trách thi công Nhà giàn DK1/1 ở Tư Chính theo kiểu đóng chân đế móng cọc, với trách nhiệm của lực lượng hải quân, đồng chí Mai Xuân Vĩnh và cán bộ hải quân đã có mặt tại Tư Chính để theo dõi thi công nhà giàn này. Khi làm xong, thấy nhà giàn chưa ổn định, ông yêu cầu đồng chí Nhưng phải gia cố thêm các cọc chống và đồng chí Nhưng đã thực hiện việc này. Đây là ý tưởng và kinh nghiệm xương máu mà chỉ những người lính hải quân thường xuyên bám biển, hiểu sóng gió biển khơi mới có những đề xuất sáng suốt đến như vậy.

25 năm qua, kể từ khi các công trình DK1 hiện hữu, hiên ngang trên thềm lục địa phía Nam, cũng là ngần ấy năm những người lính hải quân không quản ngại gian lao, sóng gió, kiên cường bám trụ bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc. Đó là kết quả của sự lao động nghiêm túc, hy sinh quên mình vì nhiệm vụ thiêng liêng của những người lính hải quân.
CẨM THỦY