QĐND - Không thể ngồi yên, lớp học sinh làng tôi bảo nhau tình nguyện “xếp bút nghiên” lên đường nhập ngũ. Tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ, tôi là lính hậu cần, đơn vị Đại đội 10, Binh trạm Việt Bắc, Cục vận tải, Tổng cục Cung cấp (nay là Tổng cục Hậu cần). Ký ức Điện Biên hằn sâu trong tôi là những con người, những địa danh, những trận chiến lừng danh đã thành huyền thoại ghi trong sử sách đất nước. Tôi viết về đồi E1 qua ký ức của mình, qua nhật ký của Đại tá Nguyễn Đức Tình, người chiến sĩ của tổ đài quan sát anh dũng kiên cường bám trụ trên điểm cao đồi E1 và lời kể của Anh hùng pháo binh Phùng Văn Khầu, những chiến sĩ Điện Biên mà tôi có vinh dự được gặp lại, được cùng công tác và chiến đấu trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trong chiến dịch tiến công Quảng Trị năm 1972 lịch sử.

Anh hùng LLVT nhân dân Phùng Văn Khầu (ngoài cùng, bên phải) kể lại trận đấu pháo trên đồi E1 với các chiến sĩ Điện Biên thăm lại chiến trường sau 40 năm (1954 -1994). Ảnh: TH.

Đồi E1 nằm ở phía Đông Bắc trung tâm Mường Thanh, cạnh đường 42, đường Tuần Giáo vào Điện Biên.

Đồi E1 là một cứ điểm trong cụm cứ điểm Dominique, bao gồm đồi E1, đồi E2, đồi D1, đồi D2. Vì vậy, không thể nói và viết chung chung là đồi A, D,  E… mà phải nói rõ là đồi A1, đồi E1 hay E2 thì người chỉ huy, người trinh sát mới xác định đối chiếu chính xác được toạ độ để tác chiến. Tọa độ đồi E1 là: X: 66.825 - Y: 94.720.

Quân Pháp đặt đồi E1 (viết tắt là E1) là cứ điểm quan trọng trong cụm cứ điểm phòng ngự tuyến 2 sau cụm Him Lam. E1 nằm sát đường 42, từ Him Lam qua E1 xộc thẳng vào trung tâm Mường Thanh. E1 được quân Pháp xây dựng thành một cứ điểm rất mạnh trong phòng ngự không khác gì Him Lam, có hệ thống giao thông hào bao quanh nối dọc, ngang rất cơ động trong tác chiến. Cứ khoảng 3m giao thông hào, trên mép hào có một hố đựng sẵn vài chục quả tạc đạn màu vàng, các ụ súng máy, hầm hào thiết bị vững chắc, nóc hầm lát những khúc gỗ to đường kính 20-40cm, trên xếp những bao cát, đất rất dày, rất khó phá hoại bằng đạn pháo. Từ E1 có thể quan sát, phát hiện khống chế mọi hoạt động tiếp cận của ta từ phía đường 42 vào và là lá chắn bảo vệ an toàn cho trận địa pháo và sân bay Mường Thanh của địch.

Sau khi đánh chiếm được E1, chúng ta chọn E1 để đặt đài vì E1 có bình độ trung bình so với dãy đồi phía Đông, đây là một cao điểm lý tưởng để tiếp cận, chiếm lĩnh… có thể triển khai binh hỏa lực. E1 có thể quan sát được toàn cảnh trung tâm Mường Thanh từ những hoạt động nhỏ của địch như tên lính đi, chạy ở các đoạn giao thông hào, bọn pháo thủ từ hầm ẩn nấp chạy ra pháo để thao tác bắn… E1 rất gần các mục tiêu sân bay, trận địa pháo của chúng ở cầu Mường Thanh với cự ly gần khoảng 300m.

Sau khi chúng ta chiếm giữ được E1, ta đã triển khai pháo bắn thẳng 75, đài quan sát pháo binh (Trung đoàn 45), trận địa súng cối 82mm, có cả chỉ huy sở bộ binh cấp trung đoàn (Trung đoàn 209, Đại đoàn 312).

Khi đánh chiếm E1, pháo binh, súng cối của ta đã chế áp phá hoại E1 để bộ binh xung phong, địch phản kích chiếm lại, chúng dùng cả pháo 105mm đến 155mm, bom tạ, bom tấn trùm lên E1. Vì vậy E1 bị cày xới, méo mó, hầm hào bật tung, ngổn ngang, tan tác, các khúc gỗ chỏng chơ, khúc thì dựng đứng, khúc thì đổ nghiêng chồng chéo lên nhau. Cỏ cây chết sạch, chỉ còn một màu đất đỏ lở loét, toang hoác và nham nhở, một quả đồi chết!

Cho nên tất cả mọi hoạt động tiếp theo trên mặt đồi chỉ được diễn ra ban đêm, còn ban ngày thì không thể, vì từ trung tâm Mường Thanh nhìn E1 rõ mồn một như nhìn lòng bàn tay vậy!

Địa hình E1 phải giữ nguyên “hiện trường”, chỉ cần một chút thay đổi nhỏ như xê dịch khúc gỗ, bao cát, hòn đất, có màu đất mới… đều bị địch phát hiện và bắn ngay. E1 nằm trong tầm pháo bắn thẳng trên xe tăng của địch rất hữu hiệu. Từ khi địch phát hiện ta có hoạt động mạnh ở E1, có hỏa khí lớn, chúng lồng lộn đánh phá, hủy diệt bằng mọi hỏa lực mà chúng có, khống chế cả ngày lẫn đêm, trong khi ta không có xe tăng, không có máy bay!

Cấu trúc đài quan sát, trận địa bắn trên E1 phải hết sức khéo léo, ngoài việc lợi dụng hầm hào cũ của địch, phải tìm những khe hở, sự ngổn ngang của những khúc gỗ, bao cát mà tạo ra, khó có thể làm hầm hào mới.

Ở E1 có thể nói là “ngàn cân treo sợi tóc”. Đã bám trụ phải “bền gan, ngoan cường, mưu trí, dũng cảm và không bao giờ nghĩ đến cái chết”. Thực tế thì cũng đúng như vậy. Xe tăng địch từ đầu cầu Mường Thanh cách E1 chưa đầy 300m, cùng với phi pháo chúng thường trực suốt ngày đêm, xoi mói, sẵn sàng “bóc vỏ” E1. Sau 36 ngày đêm trụ bám chiến đấu, bom đạn đã biến E1 trở thành đồi chết. Đài quan sát bổ trợ nằm trong tầm bắn của tăng, trúng đạn xe tăng, hầm quan sát bị xới tung nhiều lần, chiến sĩ thương vong tưởng không trụ nổi. Trận địa cối 82, các trận địa của đại đội sơn pháo 75 (Đại đội 755, Trung đoàn 675) cũng không ngoài tầm bắn của tăng, luôn luôn ở thế hiểm nguy ác liệt, nhiều lần bị bắn trúng lỗ châu mai, thương vong gần hết. Cuối cùng chỉ còn khẩu đội trưởng kiêm pháo thủ Phùng Văn Khầu, một mình một pháo vẫn tiến công. Dù bị thương, anh vẫn cùng với đài quan sát kiên cường bám trụ chiến đấu đến cùng, quần nhau với địch, diễn ra trận “đấu pháo” trực tiếp, không cân sức, vô cùng ác liệt, nhưng đã dũng cảm mưu trí tiêu diệt hoàn toàn cụm hỏa lực, trận địa pháo 4 khẩu 105mm và 2 khẩu đại liên của địch ở chân cầu Mường Thanh. Đồng thời, tiếp tục chi viện đắc lực cho bộ binh tiến công vào trung tâm tập đoàn cứ điểm cho đến giờ toàn thắng: 17 giờ ngày 7-5-1954 lịch sử.

HOÀNG HẢI