QĐND - Dọc đường vào thôn Do Nhân, xã Tiền Phong, huyện Mê Linh, TP Hà Nội (trước đây thuộc tỉnh Vĩnh Phúc) chúng tôi thấy một chiếc “bia căm thù” rêu phủ đang được chính quyền địa phương tu sửa lại. Lần theo những dấu vết còn in tạc trên mặt bia, chúng tôi được người dân chỉ đường đến nhà ông Nguyễn Văn Hiển-một cựu tù Phú Quốc, đồng thời là nhân chứng sống của “bản cáo trạng” về tội ác không thể chối cãi của thực dân Pháp.

Ông Hiển kể chuyện về chứng tích bia căm thù khắc tên cha ông-liệt sĩ Nguyễn Văn Sáu.

Ông Nguyễn Văn Hiển sinh năm 1932, tại thôn Do Nhân, xã Tiền Phong. Trong những năm kháng chiến chống Pháp, gia đình ông là nơi có hầm trú ẩn an toàn nuôi giấu nhiều cán bộ cách mạng lão thành ngay vùng địch hậu như các đồng chí: Hồ Ngọc Thu, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc; Chúc My (Nguyễn Duệ), nguyên Thường vụ Tỉnh ủy, phụ trách Tỉnh đội phó; Lê Tần, Nguyễn Văn Lại-cơ quan Thường vụ Huyện đội.

Vẻ mặt xúc động, không giấu được sự đau đớn, ông nghẹn ngào kể lại: “Người được khắc tên trên tấm bia căm thù là cha tôi-liệt sĩ Nguyễn Văn Sáu, cụ bị Pháp bắt, giết hại hơn 65 năm về trước. Ngày 10-2-1951, gián điệp chỉ điểm cho giặc Pháp bắt cán bộ cách mạng tại nhà tôi. Giữa trưa, hơn chục tên do một tên quan Pháp cầm đầu, lăm lăm vũ khí ập vào nhà, bắn chết đồng chí Nguyễn Văn Hói, nguyên cán bộ thôn. Để răn đe người dân, chúng trói tay cha tôi lôi ra giữa sân và tra tấn đến chết. Nhằm tiêu hủy hoàn toàn cơ sở nuôi giấu cán bộ cách mạng của ta, quân ác ôn tiếp tục tưới hết hai can xăng để đốt nhà, phá hủy toàn bộ tài sản rồi ném xác cha tôi vào đống lửa”. Nói đến đây, ông Hiển không kìm nổi xúc động, đưa tay khẽ gạt nước mắt: “Tôi đứng bên hàng xóm nhìn sang, trái tim đau quặn thắt. Tôi quyết vùng sang để cứu cha nhưng một người bạn của cha tôi ngăn lại: “Phải giữ lấy mạng sống để trả thù cho cha, cho đất nước”.

Theo lời ông Hiển, ngày 11-11-1953, khi đang chống phá càn thì ông sa vào tay giặc. Chúng tra tấn ông một cách dã man nhưng không khai thác được gì buộc chúng phải đưa ông ra nhà lao Hỏa Lò, Hà Nội. Tháng 2-1954, chúng đưa ông xuống cảng Hải Phòng, rồi từ đây áp giải ra phân khu biệt lập Phú Quốc bằng tàu biển. Tại đây, ngoài những cực hình tra tấn dã man, hằng ngày ông còn bị lính áp giải đi rừng chặt cây, xẻ gỗ để làm lô cốt, chòi canh các trại tù. Vì thiếu cơm, bệnh tật, nhiều đồng chí bị chết ở ngoài đảo. Có một hình ảnh ám ảnh ông mãi đến tận bây giờ: “Trong lúc xẻ gỗ, một bạn tù bị thương ở tay, máu chảy thành dòng. Người tù ấy cầm nắm cơm trắng chan máu bê bết trên tay ăn trong nước mắt, cảnh tượng ấy để lại trong tôi sức ám ảnh kinh hoàng”.

Sau chiến thắng vang dội của quân dân ta trên Mặt trận Điện Biên Phủ, Chính phủ ta và Pháp tổ chức Hội nghị Trung Giã để bàn về những vấn đề quân sự tại chỗ đặt ra, về việc trao trả tù binh... tại xã Trung Giã (Thái Nguyên). Đến ngày trao trả tù binh, ông Nguyễn Văn Hiển cùng hơn 800 tù binh của tỉnh Vĩnh Phúc về trong đợt trao trả cuối cùng tại thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ông Hiển xúc động: “Tôi không tin mình có ngày trở về, vì người cộng sản đã ra đi là quyết tận hiến cho cách mạng, nhưng chính cách mạng đã cho phép tôi trở về để còn cơ hội góp sức xây dựng và bảo vệ quê hương. Tôi cảm thấy thật hạnh phúc và tự hào”.

Trở về với cơ thể mang nhiều thương tật, ông Hiển trở thành một giáo viên của các lớp bình dân học vụ, mở các lớp xóa mù chữ cho phụ nữ và thiếu nhi trong xã. Lớp học ở ngay trong nhà dân, chính gia đình ông cũng tự nguyện hiến nhà làm lớp học. Nhờ đó, đa số phụ nữ, người già, trẻ em trong xã đã thoát nạn mù chữ. Ông còn làm cán bộ văn thư của xã đội để quản lý lực lượng hậu bị vũ trang của địa phương (dân quân tự vệ).

Ngày 26-3-1998, ông Nguyễn Văn Hiển vinh dự được nhận Huy chương Kháng chiến hạng nhất do Chủ tịch nước Trần Đức Lương ký tặng. Ngày 27-4-2012, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang ký quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho tập thể cán bộ, chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày ở nhà tù Phú Quốc. Ngày 11-3-2013, ông Hiển cùng hơn 1.000 chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày vinh dự được Chủ tịch nước Trương Tấn Sang mời đến gặp mặt nhân kỷ niệm 40 năm Ngày chiến thắng trở về tại Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt Xô (Hà Nội)…

Bài và ảnh: THÙY AN