Tinh thần Cách mạng Tháng Tám sống mãi

QĐND -  70 năm, thời gian đủ để một chàng trai tuổi 20 thời Cách mạng Tháng Tám bùng nổ (1945) nay đã bước vào tuổi 90. Rồi một ngày không xa nữa sẽ không còn ai là nhân chứng của sự kiện, tất cả chỉ còn lại, trên những trang giấy, tấm ảnh, thước phim... hay trong ký ức nối dài qua những thế hệ...

Thời gian vừa là chất men cho sự quên lãng nhưng cũng lại là thứ thuốc hiện hình để làm sáng rõ dần những sự thật được thăng hoa thành những biểu tượng, những bài học sâu sắc có giá trị lâu dài trong lịch sử.

Ngay trong những ngày đầu xây dựng Nhà nước Việt Nam độc lập, ông Trường Chinh, Tổng Bí thư của Đảng khi đó, đồng thời cũng là một trong những người lãnh đạo chủ chốt của cuộc cách mạng này, đã kêu gọi hãy tổng kết từ thực tiễn sống động mà cả một dân tộc vừa trải qua thành những bài học kinh nghiệm thiết thực phục vụ cho công cuộc kháng chiến và kiến quốc trước mắt và lâu dài.

Mít tinh tại Quảng trường Nhà hát Lớn Hà Nội, tháng 8-1945. Ảnh tư liệu.

Nói đến cuộc cách mạng bùng nổ cách đây 70 năm là nói đến kết quả của một quá trình vận động lâu dài của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam đã được người sáng lập ra Đảng đúc kết thành nguyên lý “chủ nghĩa dân tộc là động lực lớn của đất nước” (1924). Nó là hạt nhân tạo nên khối đại đoàn kết toàn dân tập hợp trong cương lĩnh của Mặt trận Việt Minh.

Quyền Chủ tịch nước Huỳnh Thúc Kháng và Ủy viên Quân sự hội Võ Nguyên Giáp làm lễ chào Quốc kỳ tại bờ hồ Hoàn Kiếm ngày 2-9-1946. Ảnh tư liệu.

Và với một lực lượng quần chúng đã được tổ chức vào các đoàn thể “Cứu quốc”, đã được tôi luyện qua các thử thách, kể cả những sai lầm gây tổn thất của thời kỳ Xô-viết Nghệ Tĩnh hay Nam Kỳ khởi nghĩa, cuối cùng thì cuộc cách mạng đã kịp bùng nổ vào thời điểm không thể sớm hơn và cũng không thể muộn hơn như lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta... Chúng ta không thể chậm trễ. Tiến lên! Tiến lên! Dũng cảm tiến lên”.

Đặt lợi ích của Dân tộc lên trên hết là bài học quyết định thành công của Cách mạng Tháng Tám 1945. Và lợi ích Dân tộc lại thể hiện ngày càng rõ hơn trong quá trình củng cố thành quả cách mạng bằng sự ra đời một thể chế chính trị theo kịp với thời đại: Chế độ Dân chủ-Cộng hòa gắn với nguyên lý xây dựng một nhà nước “của dân, do dân, vì dân”. Tất cả cho thấy, nước Việt Nam vừa thoát thai từ ngàn năm phong kiến, mới thoát khỏi ách thực dân và phát xít, đã thể hiện sự sẵn sàng và năng lực gia nhập thế giới hiện đại với tư cách một quốc gia dân chủ.

Chống giặc đói, giặc dốt rồi mới đến giặc ngoại xâm là chủ trương đầu tiên của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Tấm bằng khen đầu tiên dành cho thành tựu hàn đê chống lụt. Đường lối đối ngoại: “Muốn làm bạn với tất cả các nước dân chủ, không muốn gây thù oán với ai”. Và vị Chủ tịch ấy sẵn sàng đi sang nước Pháp ban đầu là thượng khách của nhà nước, sau đó là khách của những người dân, cả đi lẫn về gần 5 tháng chỉ để vận động hòa bình...

Bầu Quốc hội bằng một cuộc tổng tuyển cử phổ thông đầu phiếu với quyền bình đẳng nam nữ và bình đẳng các dân tộc. Các thành viên Việt Minh nhường ghế trong chính phủ cho những thành phần khác. Ngày Quốc hội triệu tập, mời hơn 70 người của phe đối lập từng tẩy chay bầu cử vào làm đại biểu để tăng thêm phần đoàn kết toàn dân. Phiên chất vấn đầu tiên, không chỉ các bộ trưởng mà Chủ tịch nước cũng phải trả lời chất vấn... để rồi phát biểu cảm nghĩ của mình: “Chính phủ hiện thời mới thành lập được hơn một năm hãy còn thanh niên. Quốc hội bầu ra được hơn 8 tháng lại còn thanh niên hơn nữa. Vậy mà Quốc hội đã đặt những câu hỏi thật già dặn, sắc mắc khó trả lời, đề cập tới tất cả những vấn đề có quan hệ đến vận mệnh nước nhà. Với sự trưởng thành chính trị và sự quan tâm về việc nước ấy, ai dám bảo dân ta không có tư cách độc lập?”… Những ký ức cũng là bài học lịch sử của cuộc Cách mạng 70 năm trước nhiều vô kể và sâu sắc vô cùng.

Chiến tranh và những quy luật khắc nghiệt của cuộc chiến tranh bùng nổ chỉ 3 tuần sau Ngày Độc lập ở Nam Bộ (23-9-1945) và hơn một năm sau trên cả nước (19-12-1946) đã tạo ra không ít khó khăn đối với quá trình dân chủ hóa ở Việt Nam. Nhưng chính công cuộc Đổi mới diễn ra trong ba thập kỷ đến nay là sự thúc đẩy cho quá trình dân chủ hóa được khởi động từ cách đây 70 năm. Ôn lại bài học lịch sử của cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945, thời điểm mà tư tưởng Hồ Chí Minh về việc xây dựng thể chế dân chủ được thể hiện rõ nét nhất, chúng ta càng thấy những bài học đó trở nên sống động gần gũi với công cuộc Đổi mới hiện nay, đặc biệt trên lĩnh vực xây dựng nhà nước pháp quyền trên tiến trình dân chủ hóa, hội nhập với thế giới...

Đọc lại văn kiện, nghe lại những lời kể hay ôn lại những bài học của một sự kiện cách đây 70 năm mà vẫn cảm thấy được hơi thở và cả sức sống của ý chí và trí tuệ của cả một dân tộc đã đứng lên làm chủ vận mệnh của mình. Cái ý chí và trí tuệ ấy cũng rất gần gũi đối với công cuộc Đổi mới và Hội nhập của đất nước hôm nay. Nó giúp ta cảm nhận được tính kế thừa của một dân tộc đã gan góc từng làm nên chiến công bất hủ 70 năm trước sẽ có đủ niềm tin và sức mạnh để mang tinh thần Cách mạng Tháng Tám bước tiếp vào tương lai. Nói cách khác là tinh thần của Cách mạng Tháng Tám sẽ sống mãi.

Nhà sử học DƯƠNG TRUNG QUỐC