Trong đó, trận chỉ huy trung đoàn vượt sông Mê Công, đánh chiếm thị xã Công-pông Chàm, làm bàn đạp cho đại quân tiến về giải phóng Phnôm Pênh là trận đánh điển hình.
Thực hiện mệnh lệnh của Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia là nhanh chóng giải phóng Phnôm Pênh, Bộ tư lệnh Quân đoàn 3, Sư đoàn 320 đã giao Trung đoàn 64 vượt sông và đánh chiếm thị xã Công-pông Chàm, làm bàn đạp cho đại quân tiến về giải phóng Phnôm Pênh. Thời gian nổ súng là đêm ngày 5, rạng sáng 6-1-1979. Phân tích tình hình địch tại thời điểm này, Trung tướng Khuất Duy Tiến, khi ấy là Sư đoàn trưởng Sư đoàn 320, Quân đoàn 3, cho biết: “Tại thị xã Công-pông Chàm, đối phương đã cho xây dựng một “phòng tuyến thép”. Xen kẽ trong các tuyến công sự và các chốt chặn những ngã ba, ngã tư đường phố là một lực lượng lớn xe tăng, xe thiết giáp. Hàng chục khẩu pháo lớn ở phía tây, tây bắc sẵn sàng nhả đạn. Phòng tuyến này do đích thân Xon Xen-Bộ trưởng Quốc phòng Khmer Đỏ chỉ huy. Vị tướng này hy vọng với đội quân đông, hỏa lực dày đặc chĩa xuống lòng sông và dòng Mê Công rộng hơn 1km nước chảy xiết, hai bờ dốc đứng sẽ trở thành chiến hào thiên nhiên lý lưởng, một dòng sông lửa chặn đứng đối phương...”.
Đại tá, cựu chiến binh Vũ Văn Cối-người chỉ huy Trung đoàn 64 vượt sông Mê Công bằng sức mạnh, đầu tháng 1-1979. Ảnh: THANH HẢI.
Nhớ lại trận đánh, Đại tá Vũ Văn Cối kể, sau khi cùng Phó tham mưu trưởng trung đoàn Khuất Duy Hoan cùng chỉ huy các tiểu đoàn lợi dụng đêm tối bí mật trinh sát tận mép sông, nắm địch, xác định bến vượt, phương án tác chiến của trung đoàn được xác định. Cụ thể là: Trung đoàn tổ chức hai bến vượt. Bến vượt bí mật cách bến chính 1.800m. Nếu phương án bí mật đổ bộ không thực hiện được thì chuyển ngay sang phương án vượt sông bằng sức mạnh. Phương án tác chiến này đã được Đảng ủy và Bộ tư lệnh Sư đoàn 320 chuẩn y.
Thực hiện kế hoạch tác chiến, đêm ngày 5, rạng sáng 6-1-1979, Trung đoàn 64 thực hành chiếm lĩnh trận địa, triển khai đội hình chiến đấu. Tiểu đoàn 9 bắt đầu vượt sông theo phương án bí mật. Địch phát hiện, chúng dùng hỏa lực dày đặc quét trên mặt sông. Trong vòng 15 phút, 6/9 chiếc thuyền vượt sông của ta bị thủng, hàng chục cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 9 hy sinh. Bến vượt bị kiểm soát. Như vậy, ý định bí mật vượt sông lót trước một lực lượng không thành. Trung đoàn trưởng Vũ Văn Cối tức tốc báo cáo qua bộ đàm, xin phép được thực hiện “phương án 2”. “Được sự đồng ý của trên, tôi lệnh cho trung đoàn thực hiện phương án vượt sông bằng sức mạnh và chuyển toàn bộ lực lượng về bến chính để vượt sông”-Đại tá Vũ Văn Cối nhớ lại.
Ông Vũ Văn Cối (hàng thứ nhất, thứ tư, từ phải sang) trong một lần gặp mặt bạn chiến đấu Trung đoàn 64. Ảnh do nhân vật cung cấp.
Trời vừa hửng sáng, dưới sự chỉ huy của Trung đoàn trưởng Vũ Văn Cối, lệnh pháo bắn chuẩn bị được phát ra. Trong khi pháo 155mm bắn cầu vồng chụp xuống trung tâm chỉ huy của địch thì từ các trận địa pháo bắn thẳng dồn dập vào tuyến phòng ngự sát mép nước. Xe tăng T54 cùng tiến ra bờ sông dùng pháo 100mm tham gia chiến đấu. “Trong lịch sử chiến đấu của trung đoàn, có lẽ chưa bao giờ thấy mật độ hỏa lực tập trung và hiệu quả cao như thế. Các tuyến hỏa lực của địch sát mép nước và bờ đối diện bị vằm nát, sở chỉ huy của tướng Xon Xen bị trúng đạn rối loạn...”-Đại tá Vũ Văn Cối nói.
Đại tá Vũ Văn Cối kể rằng, thực ra phải còn 15 phút nữa mới hết giờ pháo bắn chuẩn bị, nhưng thấy thời cơ đã đến, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 7 Nguyễn Kiều Bảo đề nghị cho bộ đội vượt sông ngay. Đề nghị được chấp nhận, lệnh vượt sông phát ra. Mũi đột kích đánh chiếm đầu cầu do Đại đội 3, Tiểu đoàn 7, dưới sự chỉ huy của Tiểu đoàn phó Nguyễn Văn Điều và Đại đội trưởng Nguyễn Đức Thại nhanh chóng lên 4 xuồng máy của Lữ đoàn Công binh 249 nhằm thẳng bên phía bờ địch xốc tới. Cùng lúc các lực lượng khác của Lữ đoàn Công binh 249 dùng 4 xe PTS tăng cường lao xuống bến triển khai chở bộ đội vượt sông. Khi tốp đầu đi được 1/3 sông thì quân địch từ các trận địa đối diện dùng hỏa lực bắn tới tấp. Không còn cách nào khác, chỉ huy trung đoàn lệnh cho bộ đội nhằm thẳng những họng súng của địch và tăng hết tốc độ... Khi cách bờ 100m, một thuyền của ta trúng đạn, một chiến sĩ hy sinh, đồng chí Nguyễn Văn Điều bị thương nhưng vẫn nén đau chỉ huy thuyền lao vào bờ. Thuyền của Đại đội trưởng Thại bị đạn địch xuyên thủng hai lỗ, lập tức Binh nhất Vũ Mạnh Tuấn xé áo bịt lỗ dò, các chiến sĩ dùng chân và tay đè lỗ thủng... Tới tầm sử dụng hỏa lực, bộ đội ta nổ súng, dọn vị trí đổ bộ. Chiếc thuyền thứ nhất, thứ hai rồi thứ ba cập mạn. Các chiến sĩ như lò xo bật khỏi xuồng, nhất loạt tiến công địch ở tuyến công sự sát mép nước...
Ngay từ khi Đại đội 3 chiếm được dãy công sự vòng ngoài, chỉ huy Tiểu đoàn 7 lập tức lệnh cho bộ đội vượt sông tiến vào đoạn đột phá của Đại đội 3, mở rộng bàn đạp. Bất chấp bom đạn, các chiến sĩ công binh nhanh chóng hạ thuyền, ghép phà chở bộ đội, xe PT76 tự vượt sông trực tiếp chi viện cho các đơn vị; tiếp đến là Tiểu đoàn 8, Tiểu đoàn 9 và các lực lượng xe tăng, pháo binh, phòng không khẩn trương sang sông bước vào chiến đấu. Tiểu đoàn 7 đánh thọc sâu, chia cắt, nhanh chóng phá vỡ thế phòng ngự của địch. Tiểu đoàn 8 và Tiểu đoàn 9 sau khi đổ bộ đã nhanh chóng tổ chức đội hình chiến đấu đánh lui các mũi phản công, dồn địch vào từng ngõ phố. “Thừa thắng, tôi ra lệnh cho toàn trung đoàn tiến vào nội thị, tổ chức hai mũi bộ binh, xe tăng truy kích địch. Trong cơn tuyệt vọng, Xon Xen gom được một tiểu đoàn quân thất trận tổ chức phản kích vào nam thị xã nhưng bị đánh bật trở lại rồi tháo chạy. Đúng 10 giờ ngày 6-1-1979, “cánh cửa thép” Công-pông Chàm đã được mở toang. Sư đoàn 10 và các đơn vị xe tăng, pháo binh nhanh chóng vượt sông Mê Công, qua thị xã nhằm hướng Phnôm Pênh tiến tới...”-Đại tá Vũ Văn Cối kể.
“Vượt sông bằng sức mạnh là hình thức chiến đấu hết sức phức tạp, đòi hỏi công tác tổ chức và nghệ thuật chỉ huy tác chiến hiệp đồng binh chủng ăn khớp và kiên quyết, hành động chiến đấu của bộ đội hết sức dũng cảm, mưu trí, linh hoạt. Điều này cũng chứng tỏ sự trưởng thành và tài nghệ chỉ huy của cán bộ các cấp, trình độ chiến đấu của bộ đội. Trận vượt sông bằng sức mạnh đó là một bài học quý báu cho đơn vị trong nhiệm vụ huấn luyện và chiến đấu sau này...”-Trung tướng Khuất Duy Tiến khẳng định.
NGÔ DUY ĐÔNG