Khi vượt qua Đường số 9 được mấy ngày, vừa đến Trạm 19 ở động A Vương trên đường vào A Bia, A Sầu thì quân Mỹ đổ quân ở động Cô Ác phía trước. Ban chỉ huy Trung đoàn 3 giao cho Đại đội 20 đặc công chúng tôi cùng với Đại đội 7, Tiểu đoàn 8 bộ binh tiến hành trinh sát nắm địch, chuẩn bị tập kích địch ở Cô Ác-một cứ điểm dã chiến của quân Mỹ ở tây Thừa Thiên. Đó là một dãy đồi mà Mỹ đã dùng máy bay ném bom phát quang và bom napalm đốt cháy đen, trọc lốc. Lực lượng đi trinh sát gồm có Đại đội trưởng Nguyễn Duy Hào, tôi, các mũi trưởng và một tổ trinh sát. Đại đội 7 có Đại đội trưởng Nguyễn Văn Thỉ, Chính trị viên Phan Đân cùng 3 trung đội trưởng.
Đến vị trí tập kết, chúng tôi chia ra thành các bộ phận để đi trinh sát ở mấy hướng. Tôi cùng hướng với anh Phan Đân, anh Lê Văn Thịnh, Trung đội trưởng của Đại đội 7 và một chiến sĩ liên lạc. Trước khi tiếp cận mục tiêu, theo kinh nghiệm chúng tôi chọn một ngọn đồi đối diện, cách cứ điểm Cô Ác khoảng 1.000m đặt đài quan sát, tối đến vào trinh sát đồn địch.
Tìm được vị trí thích hợp, giao cho anh Thịnh và chiến sĩ liên lạc làm nhiệm vụ cảnh giới ở dưới, tôi và anh Đân trèo lên một cây cao để quan sát. Từ trên ngọn cây, hai anh em nhìn vào cứ điểm Cô Ác rõ lắm. Vòng ngoài là hai lớp rào kẽm gai cánh bướm. Phía trong là những dãy nhà bán âm, căng dù bên trên. Sở chỉ huy ở trung tâm, cạnh đó là đài thông tin vì có cột ăng ten cao. Cách sở chỉ huy khoảng 200m là trận địa pháo 4 khẩu. Chốc chốc lại bắn về phía xa. Mỗi khi pháo bắn, chúng tôi nhìn rõ cả khói và nghe tiếng nổ đầu nòng rất to. Trong trận địa thấy lố nhố nhiều lính Mỹ đi lại. Nhìn xuống dưới đất, tôi thấy Trung đội trưởng Lê Văn Thịnh đang ngồi trải tấm bản đồ đặt địa bàn trên đó, hình như đang xác định tọa độ khu vực.
Tôi và anh Phan Đân vừa quan sát vừa trao đổi về phương án phối hợp tác chiến giữa đặc công với bộ binh, thì bất thần mấy loạt tiểu liên bắn rất đanh ở ngay dưới gốc cây. Lúc đầu, tôi nghĩ là súng anh Thịnh cướp cò. Ép mình vào cành cây to, khi tiếng súng đã im, tôi nhìn xuống thì anh Thịnh đã hy sinh, nằm gục trên tấm bản đồ, mấy tên thám báo Mỹ đang bu quanh xì xồ, lục lọi. Anh Đân và tôi nói nhỏ với nhau, nếu cứ ở trên này thì khi nó ngước nhìn lên sẽ bắn xuyên táo cả hai anh em. Chúng tôi quyết định thả lựu đạn xuống trước, rồi lao xuống thoát ra ngoài.
Tức thì, 4 quả lựu đạn mỏ vịt cùng thả xuống một lúc. Lựu đạn nổ rất đanh, mảnh bay rào rào. Bị bất ngờ, bọn thám báo không kịp đối phó. Chúng tôi bám cành cây tụt rất nhanh xuống đất. Khi cách mặt đất khoảng hơn 1m, chúng tôi cùng nhảy xuống, liếc nhanh, tôi thấy mấy tên thám báo Mỹ chết gục cạnh gốc cây. Anh Đân và tôi mỗi người một khẩu súng ngắn bắn tiếp vào mấy tên Mỹ khác đứng gần đó, rồi chạy thoát ra khỏi khu vực có địch.
Anh Phan Đân sinh năm 1936, cùng là tuổi Tý, hơn tôi một giáp. Quê anh ở làng Võ Xá, xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Kết thúc chiến tranh chống Mỹ, anh làm Chính ủy Trung đoàn 3, sau đó được bổ nhiệm Phó sư đoàn trưởng về Chính trị Sư đoàn 324. Anh nghỉ hưu với quân hàm Đại tá. Trong các lần gặp nhau, tôi và anh Đân đều xúc động kể lại câu chuyện này và luôn coi đó là một kỷ niệm không bao giờ quên.
Trung tướng NGUYỄN MẠNH ĐẨU