Và người có công cho “ra đời” chiếc xe bảo vật này là Thiếu tướng Vũ Văn Đôn, nguyên Phó chủ nhiệm Tổng cục Kỹ thuật. Hồi ấy, ông làm Giám đốc Nha Sự vụ, Cục Quân giới, rồi Phó cục trưởng Cục Vận tải, Tổng cục Cung cấp.
Đại tá Nguyễn Bội Giong-nguyên là Bí thư thuộc Văn phòng Tổng Chính ủy, Bộ Quốc phòng, người từng trực tiếp phục vụ Đại tướng Võ Nguyên Giáp (giai đoạn 1949-1951) kể lại, trong một lần đi công tác, Giám đốc Nha Sự vụ Vũ Văn Đôn từng nói với ông: “Cậu cũng thấy đấy, bộ đội ta vất vả, thiếu thốn quá. Sau mỗi trận thắng, giày dép, quần áo... thu được của quân địch ta trang bị lại cho bộ đội nhưng sao đủ được. Tớ là dân kỹ thuật, nhìn thấy quân ta sau cả tuần đi bộ mang vác, ai cũng mỏi mệt, hốc hác, buốt ruột lắm Giong ạ! Kiểu gì tớ cũng phải làm bằng được xe ô tô để tăng khả năng cơ động và tác chiến của quân đội”.
Đi kiểm tra chiến trường, đồng chí Vũ Văn Đôn nhận thấy, trong các chiến dịch, quân Pháp thua trận bỏ lại ô tô hỏng đầy trên đường mà chẳng mấy ai quan tâm đến những “đống sắt vụn” ấy. Ông Đôn nghĩ đến ý tưởng đã nung nấu từ lâu. Ông quyết định tập hợp các cán bộ trong cơ quan và đưa ra ý định sản xuất ô tô của mình. Ông nói: “Trước mắt ta chưa có phương tiện để chế tạo ô tô thì “lọc” các bộ phận còn tốt của những chiếc xe hỏng ra, lắp ráp lại”.
Quá trình thực hiện ý tưởng không đơn giản. Xe bị bỏ lại vừa hỏng, vừa thuộc nhiều chủng loại của cả Pháp lẫn Anh, Mỹ. Các bộ phận tháo ra lắp vào bộ phận khác thậm chí có khi lọc trong hàng chục cái mới có cái phù hợp. “Mất mấy tháng “đánh vật” với đủ thứ bu lông, pit tông, bộ chế hòa khí... cuối cùng, khi kiếm được xăng đổ vào, chiếc xe “tả pín lù” khục khặc rồi... nổ giòn. Và khi chiếc xe lăn bánh thì chúng tôi không ngăn được vui mừng, ôm chầm lấy nhau. Lúc này mọi người mới hỏi tôi nên gọi chiếc xe là gì. Tôi nói luôn “Quốc tế” bởi rất đơn giản vì nó được lắp ráp từ nhiều phụ tùng của nhiều loại xe của các nước”-sinh thời, Thiếu tướng Vũ Văn Đôn từng kể lại.
Xe Quốc tế có động cơ chuẩn chạy bằng xăng, nhưng do điều kiện thiếu nhiên liệu nên thợ kỹ thuật của ta đã sáng chế, cải tiến một số chi tiết máy để có thể chạy được bằng cả than đá và than củi. Trong kháng chiến chống Pháp, từ cuối năm 1949 khi đưa vào vận hành, xe Quốc tế đã được khai thác tối đa. Xe đã đưa Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm bộ đội tham gia Chiến dịch Biên Giới 1950, chở cán bộ của Tổng cục Cung cấp đi chuẩn bị Chiến dịch Điện Biên Phủ...
PHẠM HÀ