QĐND - Hơn 60 năm đã qua, người dân xã Tiền Phong, huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc (nay là TP Hà Nội) vẫn không khỏi bồi hồi, cảm phục khi nhắc đến tấm gương quả cảm của liệt sĩ-anh hùng nhỏ tuổi Lưu Quý An. Nhất là bà Lưu Thị Màu (82 tuổi, thôn Yên Nhân, xã Tiền Phong), chị ruột của ông, người nữ du kích dũng cảm đã cùng Lưu Quý An tham gia đấu tranh cách mạng kiên cường trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp.

Là con thứ tư trong gia đình cố nông có 7 người con, từ nhỏ, Lưu Quý An đã phải đi làm con nuôi cho gia đình bà Nguyễn Thị Từ, một gia đình cơ sở cách mạng và sớm được giác ngộ. Năm 1950, khi mới 10 tuổi, An đã cùng bà Màu và anh rể là Ngô Văn Lợi tham gia đào hầm bí mật, nuôi giấu cán bộ cách mạng, chôn lấp lựu đạn để Tây “xéo” vào mà chết. Hồi ấy, lo sợ An còn nhỏ tuổi nên bà Màu can ngăn: “Em còn bé thì biết gì?”. Nhưng Lưu Quý An cương quyết: “Chị không sợ, em cũng không sợ. Cứ đi với các anh bộ đội là diệt hết giặc”.

Bà Lưu Thị Màu - chị ruột của liệt sĩ Lưu Quý An.


Lưu Quý An gia nhập đội du kích xã, trở thành đội viên trẻ tuổi nhất trong đội và được tin tưởng giao làm liên lạc cho bộ đội địa phương. Mỗi khi các anh bộ đội về làng, An hay lân la tìm hiểu cách sử dụng súng đạn nên các đội viên trong đội du kích nhiều khi bất ngờ trước sự hiểu biết khá rành rọt của An về cách sử dụng vũ khí chiến đấu. Những trận chiến đấu chống càn của quân, dân xã Tiền Phong, An luôn có mặt. Bà Màu kể, trung tuần tháng 6-1952, địch tập trung quân chiếm đóng ở Thường Lệ, Yên Nhân, phối hợp với tiểu đoàn cơ động của quân khu Phúc Yên tràn vào xã. Chúng đóng tại Do Nhân suốt ba ngày đêm. Địch lùa dân vào một khoảng đất trống, có lính vây gác xung quanh, không ai được đi lại, không được ăn uống, không được vào nhà hay bóng cây để trú mưa nắng, các cụ già, em bé lả đi vì say nắng. Giặc tra tấn, bắt bà con chỉ hầm du kích, nhiều người đã gắng chịu đòn tra khảo đánh đập, không hề khai báo. Nhưng rồi có chỉ điểm, gần 20 đồng chí đảng viên của ta bị bắt, giết. Trong 3 ngày đêm, Lưu Quý An cùng 600 lượt đồng bào xã phá cầu Hối Đồng, phá đường giao thông 23, đoạn từ cánh đồng Thường Lệ đến cầu Hối Đồng. Từ cuối năm 1952 đến đầu năm 1953, Lưu Quý An cùng quân, dân Tiền Phong tham gia phá cầu 62 lần, 7 lần tấn công lính sửa đường, phục kích bọn lính bảo vệ 11 lần… Sau Tết Nhâm Thìn, đội du kích của Lưu Quý An hỗ trợ bộ đội chủ lực tiêu diệt bốt Yên Nhân với 11 tên bị diệt, 21 tên bị bắt sống, thu được 1 moóc-chê, súng 81mm, 2 trung liên, 2 tiểu liên, 22 súng trường.

Khoảng 5 giờ ngày 19-11-1953, từ hướng thị xã Phúc Yên, địch kéo về xã Tiền Phong rất đông. Lực lượng của ta chỉ có 30 du kích và 11 bộ đội địa phương chiến đấu chống càn. An được giao nhiệm vụ truyền mệnh lệnh từ sở chỉ huy đến các hướng. Trên đường đi liên lạc, An bất ngờ gặp địch. Biết mình bị lộ, anh ném lựu đạn giết một số tên nhưng bị địch bắn trúng, gãy một cánh tay, máu chảy nhiều. Mặc dù đau đớn, anh dũng cảm chiến đấu kìm chân địch để du kích các hướng kịp thời rút ra ngoài. Địch điên cuồng "truy cùng giết tận”. Cùng đường, An và các đội viên du kích nhảy xuống ao bèo tây ở thôn Nam ẩn nấp. Địch vây kín xung quanh miệng ao, hàng chục họng súng nã đạn xuống ao. Thấy nhiều du kích của ta trúng đạn, An nhô lên, giơ tay ra hiệu dừng lại. Ngay lập tức, một tên địch dí họng súng vào đầu anh, lôi tay anh lên bờ. An bình tĩnh nói: “Ông cứ thả tay tôi ra đã, tay tôi gãy rồi, thả ra rồi tôi sẽ hàng”. Lợi dụng lúc địch sơ hở, anh liền ném một quả lựu đạn duy nhất còn lại vào đội hình của địch, tiêu diệt 3 tên Âu-Phi, trong đó có một quan Pháp. Bọn còn lại điên cuồng dùng tiểu liên bắn xối xả vào người anh. Lưu Quý An anh dũng ngã xuống trên mảnh đất quê hương khi mới 13 tuổi.

Tưởng nhớ và ghi công người chiến sĩ trẻ, Lưu Quý An được truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhất, được Trung ương Đoàn tặng thẻ đoàn viên danh dự. Tháng 5-1965, đồng chí Trường Chinh về thăm xã Tiền Phong đã ghi vào sổ lưu niệm: “Chúng ta rất tự hào về những thành tích kháng chiến của nhân dân xã Tiền Phong anh hùng, Lưu Quý An đúng là một “Kim Đồng” của tỉnh Vĩnh Phúc”. Ngày 31-7-1998, Lưu Quý An được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. 
 
Bài và ảnh: THÙY AN