QĐND - Tháng 1-2015, Nhà xuất bản Thanh niên và Nhà xuất bản Kim Đồng ra mắt bạn đọc cuốn sách "Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời trẻ”. Chương một của cuốn sách mở đầu bằng đoạn viết về “Ngày sinh”.

Tôi bắt đầu sưu tầm tư liệu lịch sử về tuổi trẻ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ sau khi nghỉ hưu (năm 1995), khi ấy mới có điều kiện về thời gian để nghiên cứu. Trên thế giới và trong nước đã có không ít cuốn sách viết về cuộc đời, sự nghiệp, chiến công của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Tuy nhiên, sách viết về tuổi thơ và thời thanh niên của Đại tướng chưa nhiều.

Tôi được sự giúp đỡ của chị Đặng Bích Hà, phu nhân Đại tướng Võ  Nguyên Giáp. Chị Hà đã cho tôi xem các tư liệu, đặc biệt là những bức thư-kỷ vật quý báu đã được gia đình lưu giữ hơn nửa thế kỷ qua. Chị Hà đã kể cho tôi về gia đình anh Giáp, một gia đình nhà Nho nghèo làm ruộng ở làng An Xá (nay thuộc xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình). Ông húy là Võ Quang Nghiêm, bà là Nguyễn Thị Kiên. Ông bà sinh hạ được bảy người con, Võ Nguyên Giáp là người con thứ năm. Chị Hà kể: "Anh Giáp ra đời vào một mùa lụt, trong một cái lều cất tạm dưới gốc mít to như cổ thụ trong vườn nhà”.

Về ngày sinh của anh Giáp, tôi nói với chị Hà là theo tư liệu của các nhà nghiên cứu phương Tây thì mỗi người nói một cách.

Ví như bản chỉ dẫn về tiểu sử Võ Nguyên Giáp của Giăng Xanh-tơ-ni (Jean  Sainteny, “Notice biographique sur  Vo Nguyen Giap”) ghi là 1912. “Từ điển bách khoa Larousse” ghi là 1911. Có những tác giả ghi là 1910 như Bu-đa-ren (Boudarel) hoặc Giêm Phốc (James Fox). Trong cuốn “Giap” do Nhà xuất bản Atlas, Pa-ri xuất bản năm 1977, Bu-đa-ren viết: “Sinh ở An Xá trong tỉnh Quảng Bình năm 1910”. Trên tạp chí Thời sự Chủ nhật (The Sunday Times magazine) số ra ngày 5-11-1972, Giêm Phốc viết: “Ông sinh ngày 1-9-1910, một ngày tháng đáng ghi nhớ lại ở đây, chỉ vì một sự tình cờ kỳ lạ, tôi tìm thấy giấy khai sinh của ông Giáp tại Pa-ri và qua đó có thể giải quyết một lúng túng cho giới học giả cho rằng ông sinh ra vào khoảng năm 1911, 1912”.

Tôi hỏi chị Đặng Bích Hà: “Vậy năm nào là đúng?”. Chị Hà nói để chị hỏi bà cụ (thân mẫu anh Giáp). Lúc đó, mẹ anh Giáp sống tuổi già với con cháu ở Hà Nội tại nhà số 30 phố Hoàng Diệu (Hà Nội).

Mấy hôm sau, chị Hà gọi tôi đến và cho biết: Bà chỉ nhớ ngày sinh của anh Giáp theo âm lịch, còn ngày sinh của anh Giáp theo dương lịch, chị  Hà phải nhờ ông Trần Văn Giáp-một học giả bạn của gia đình tính hộ.
Trung tướng PHẠM HỒNG CƯ