Hành trình đi tới tương lai

Buổi ban đầu gian khó

Đứng trước yêu cầu phải có một cơ sở đào tạo kỹ thuật quân sự bậc đại học cho quân đội để đáp ứng những nhiệm vụ cấp bách trước mắt và lâu dài, ngày 28-10-1966, Phân hiệu II Đại học Bách khoa (tiền thân của Trường Đại học KTQS, nay là Học viện KTQS) được thành lập. Ban đầu, phân hiệu chỉ có 31 cán bộ, giảng viên; nơi ở, lớp học, bàn ghế, phòng thí nghiệm, chủ yếu làm từ tranh tre nứa lá. Đội hình đóng quân thường xuyên phải sơ tán nhiều nơi. Là một trong những cán bộ đầu tiên của nhà trường, Đại tá Lê Phương Cảo, nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học KTQS chia sẻ: “Với tinh thần đoàn kết, tự lực, tự cường, chủ động khắc phục khó khăn, sáng tạo, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ, đội ngũ giảng viên vừa giảng dạy, vừa tự học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ. Dưới ánh đèn khuya, những người thầy cần mẫn dịch tài liệu, soạn giáo án; không quản ngại gian khổ, hy sinh nơi chiến trường, dưới làn mưa bom bão đạn để nghiên cứu vũ khí của địch và sửa chữa, cải tiến vũ khí trang bị của ta. Nhiều giảng viên đạp xe hàng trăm cây số đến các trường đại học, đơn vị để tìm tài liệu...". 

Nhóm nghiên cứu mạnh Khoa Vũ khí nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm khí tài quang học, tháng 9-2021.

Trong quá trình thực tế nghiên cứu, phục vụ chiến đấu tại các chiến trường, cũng như nghiên cứu các loại vũ khí mới của địch, đã có nhiều tấm gương cán bộ, giáo viên chiến đấu dũng cảm và anh dũng hy sinh. Đó là các liệt sĩ: Nguyễn Phan Thanh, Tổ trưởng Bộ môn Đạn; Nguyễn Ngọc Sơn, giảng viên Bộ môn Toán; Trần Quốc Dung, giảng viên Bộ môn Vật lý; Nguyễn Tuấn Đạt, trợ giảng Bộ môn Thông tin... Sự hy sinh đó cùng với những kinh nghiệm, thực tiễn chiến đấu từ chiến trường đã làm sinh động và hiệu quả hơn các bài giảng, bài tập trên giảng đường. Nhờ đó, nhà trường luôn kịp thời bổ sung kiến thức vào chương trình đào tạo cũng như nghiên cứu cải tiến vũ khí của ta để đối phó hiệu quả với các loại vũ khí trang bị mới của địch.

Sau gần hai năm kể từ khi thành lập, ngày 18-6-1968, Hội đồng Chính phủ đã quyết định chuyển Phân hiệu II Đại học Bách khoa thành Trường Đại học KTQS. Ngày 15-12-1981, Học viện KTQS được thành lập trên cơ sở Trường Đại học KTQS. Từ đây, ngoài lĩnh vực KTQS, học viện mở các chuyên ngành đào tạo chỉ huy tham mưu kỹ thuật và một số chuyên ngành mới phục vụ cho công nghiệp quốc phòng. Từ năm 2008, học viện được Chính phủ quyết định công nhận là trường đại học trọng điểm quốc gia. "Với chủ trương phát triển học viện thành trường đại học nghiên cứu, học viện tích cực triển khai các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục-đào tạo, nghiên cứu khoa học, bám sát phương châm “chất lượng giáo dục-đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”, Trung tướng, GS, TS, Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Công Định, Giám đốc Học viện KTQS cho chúng tôi biết.

Đam mê sáng tạo

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, những năm qua, học viện đã bám sát các hướng hiện đại hóa quân đội, những dự án, chương trình lớn của quân đội, Nhà nước và thực tiễn nhu cầu của các đơn vị; tập trung đột phá vào những vấn đề quan trọng trên các lĩnh vực: Vô tuyến điện tử, kỹ thuật điều khiển, vũ khí-đạn, kỹ thuật xây dựng các công trình đặc biệt, công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng, công nghệ cơ khí, công nghệ vật liệu... Triển khai thành lập các nhóm nghiên cứu mạnh, nghiên cứu chuyên sâu; đồng thời, hình thành một số trung tâm thiết kế, thử nghiệm được đầu tư trang bị kỹ thuật hiện đại. Trong vòng 5 năm (2016-2020), học viện đã hoàn thành 29 đề tài cấp quốc gia, 36 đề tài cấp bộ và tương đương, 44 đề tài cấp ngành. “Học viện đặc biệt quan tâm nghiên cứu thiết kế, chế tạo, cải tiến vũ khí, trang bị kỹ thuật phục vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, sản xuất các sản phẩm mang thương hiệu học viện. Nhiều sản phẩm được đánh giá cao và ứng dụng rộng rãi trong phạm vi toàn quân, toàn quốc”, Trung tướng Nguyễn Công Định nhấn mạnh.

Lãnh đạo, chỉ huy Học viện Kỹ thuật Quân sự tham quan sản phẩm nghiên cứu khoa học của học viên, năm 2021.

Để minh chứng cho điều đó, Đại tá, PGS, TS Phạm Đức Hùng, Phó chủ nhiệm Khoa Vũ khí, một trong những khoa có bề dày truyền thống của học viện, cho biết: “Đặc thù của ngành vũ khí đòi hỏi quá trình nghiên cứu, thử nghiệm phải rất thận trọng, tỉ mỉ để bảo đảm tuyệt đối an toàn. Vượt lên mọi khó khăn, cán bộ, giảng viên của khoa luôn say mê, tâm huyết với công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học. Hàng chục đề tài nghiên cứu của khoa đã được áp dụng vào thực tiễn, được quyết định sản xuất loạt "0" hay được cấp bằng sáng chế độc quyền như đề tài “Kính ngắm kết hợp ngày-đêm cho súng pháo”... Khoa cũng là một trong những đơn vị có nhiều giải thưởng về khoa học công nghệ, tiêu biểu như giải nhì Giải thưởng “Sáng tạo khoa học và công nghệ Việt Nam” (VIFOTEC) cho đề tài "Đưa pháo chiến đấu lên xe cơ động" do Đại tá, PGS, TS Nguyễn Thái Dũng thực hiện".

Đến Bộ môn Khí tài quang học (Khoa Vũ khí), chúng tôi phải chờ Đại tá, PGS, TS Lê Hoàng Hải, Chủ nhiệm bộ môn đang hội thảo trực tuyến với các đối tác trong nước và quốc tế bằng tiếng Anh. Sau giờ họp, anh dành thời gian chia sẻ với chúng tôi về những công trình, dự án đã và đang thực hiện. Với đặc thù nghiên cứu các công nghệ nền, nguồn vật liệu trong nước khan hiếm, giá thành lại rất cao, các giảng viên, nhà khoa học của học viện đã chủ động liên hệ với đối tác nước ngoài để tìm kiếm vật liệu và đầu tư một phần công nghệ. Từ sự chủ động ấy, những năm qua, bộ môn đã nghiên cứu, chế tạo thành công nhiều sản phẩm chất lượng cao, ứng dụng hiệu quả trong quân đội. Theo PGS, TS Lê Hoàng Hải: Muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi dài phải đi cùng nhau nên bộ môn đặc biệt phát huy vai trò, trí tuệ tập thể. Thường mỗi đề tài, dự án, các thành viên trong bộ môn đều được phân công đảm đương một phần việc. Sự thành công của nhiều dự án trong những năm qua đã chứng minh cách làm đúng đắn của bộ môn. 

Có một kỷ niệm mà Đại tá Lê Hoàng Hải nhớ mãi. Đầu năm 2016, chỉ huy Quân chủng Hải quân liên hệ với bộ môn về việc thiết kế kính ngắm DNS76 phục vụ cho tàu hải quân. Chỉ trong vòng 6 tháng, với sự nỗ lực, phát huy trí tuệ tập thể, bộ môn đã nghiên cứu thiết kế, chế tạo và đưa thiết bị ra thử nghiệm. “Sau khi kết quả thử nghiệm được đánh giá tốt, đích thân Trung tướng Nguyễn Quốc Khánh, khi ấy là Phó tổng Tham mưu trưởng yêu cầu chúng tôi cho bắn lại để kiểm tra. Chúng tôi chỉ có 3 ngày để huấn luyện cho pháo thủ, hiệu chỉnh các thông số và cả cử người đi... "xin" đạn để phục vụ cho cuộc bắn thử nghiệm. Kết quả bắn thử nghiệm trong hành tiến được đánh giá rất cao. Từ bộ kính ngắm đầu tiên ấy, các năm tiếp theo, bộ môn lại được Quân chủng Hải quân “đặt hàng” tiếp 3 bộ kính ngắm để trang bị cho các đơn vị”. Kể lại kỷ niệm ấy, Đại tá Lê Hoàng Hải vẫn không giấu được niềm tự hào...

THU THỦY