Khơi nguồn truyền thống
Ngược dòng lịch sử, sau thắng lợi tại Chiến dịch Biên giới năm 1950, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta bước sang giai đoạn mới có một số thuận lợi, nhưng cũng nhiều cam go, ác liệt hơn. Tháng 7-1951, Tổng Quân ủy quyết định thành lập Trường Chính trị Trung cấp Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam (tiền thân của HVCT). Ngày 25-10-1951, tại bản Nà Lang, xã Phượng Tiến, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên (nơi đóng quân của nhà trường), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm và huấn thị cho cán bộ, giảng viên tại khóa bồi dưỡng cán bộ đầu tiên của nhà trường. Và ngày 25-10 hằng năm trở thành Ngày truyền thống của HVCT. Sau đó, nhà trường còn vinh dự được đón Bác Hồ về thăm hai lần, vào tháng 3-1952 và tháng 6-1953.
Ngay sau khi thành lập, nhà trường luôn kiên định mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo phương thức luân phiên huấn luyện phù hợp với điều kiện, đặc điểm, hoàn cảnh đất nước và quân đội. Trong giai đoạn 1951-1954, nhà trường đã mở 6 khóa, huấn luyện chính trị cho 1.988 cán bộ trung cấp, cao cấp của quân đội.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, cùng với việc đào tạo chính trị trung cấp, cao cấp cho cán bộ trong quân đội, nhà trường đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học. Theo đó, những vấn đề học viện đặc biệt quan tâm đó là kiên định bảo vệ Chủ nghĩa Mác-Lênin, chống chủ nghĩa cơ hội, xét lại, chống chủ nghĩa cá nhân, xây dựng chủ nghĩa tập thể... “Tháng 5-1965, nhà trường đổi tên thành HVCT. Từ năm 1965 đến 1975, học viện đã đào tạo, bồi dưỡng được hơn 16.000 cán bộ chính trị sơ cấp, trung cấp, cao cấp để đưa về các đơn vị chiến đấu; đào tạo, bồi dưỡng chính trị cho cán bộ QĐND Lào, Campuchia...; hơn 700 lượt cán bộ, giảng viên của học viện đã luân phiên đi thực tế, xung phong ra các chiến trường và làm nhiệm vụ quốc tế”, Đại tá Cao Văn Khuy, Chủ nhiệm Chính trị HVCT cho hay.
Trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, học viện đã có gần 100 cán bộ, giảng viên được tăng cường cho các đơn vị chiến đấu. Đó là việc khẳng định tính đúng đắn của phương châm đào tạo “gắn giảng đường với thao trường, nhà trường với chiến trường”.
Chú trọng phát triển toàn diện
Thiếu tướng, GS, TS, Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Văn Tài, nguyên Phó giám đốc HVCT là học viên khóa K3A Triết học của HVCT. Năm 1988, ông tốt nghiệp loại giỏi và ở lại học viện công tác. Thiếu tướng Nguyễn Văn Tài kể: “Những năm 1988-1991, tình hình chính trị ở Đông Âu và Liên Xô diễn biến phức tạp. Song, mọi cán bộ, giảng viên, nhân viên của HVCT vẫn luôn kiên định Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định đường lối cách mạng và tuyệt đối trung thành với Đảng”.
Nhắc tới thời điểm đặc biệt đó, Trung tướng Nguyễn Tiến Quốc nhớ lại: “Thời kỳ đó, có đồng chí chuyên viên của Trung ương về tuyên truyền cho cán bộ, giảng viên của HVCT. Khi nói tới việc mất nguyên tắc tập trung dân chủ ở Liên Xô, đồng chí ấy đã rất buồn, tiếc cho sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nhiều nước Đông Âu và Liên Xô. Thế nhưng đội ngũ cán bộ, giảng viên của học viện rất kiên định, không dao động, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng”.
Cùng với kiên định chính trị, học viện luôn chú trọng phát triển toàn diện, nhất là giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học. “Đầu năm 1989, Đại tướng Lê Đức Anh, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về thăm, làm việc với HVCT. Đại tướng giao nhiệm vụ cho học viện nhanh chóng mở lớp đào tạo cao cấp lý luận chính trị cho cán bộ cấp chiến dịch, chiến lược để củng cố lập trường, quan điểm, bản lĩnh chính trị cho đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ sĩ quan cao cấp trong quân đội. Theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, học viện khẩn trương xây dựng nội dung, chương trình, giáo trình, giáo án, phân công đội ngũ giảng viên...; tổ chức nhiều cuộc hội thảo khoa học, trong đó có nội dung giảng dạy trong tình hình mới, với mục đích củng cố lập trường, quan điểm cho đội ngũ cán bộ, giảng viên và cán bộ chính trị của quân đội”, Thiếu tướng Nguyễn Văn Tài cho hay.
“Kể từ khi thành lập đến nay, các thế hệ cán bộ lãnh đạo, ban giám đốc, chỉ huy các cấp và giảng viên của HVCT chưa bao giờ có biểu hiện lệch lạc trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học (kể cả trong lời nói, bài giảng, bài viết) về Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng... Điều đó thể hiện lập trường, quan điểm, tư tưởng, tấm lòng, niềm tin của đội ngũ cán bộ, giảng viên của học viện...”, Trung tướng Nguyễn Tiến Quốc khẳng định.
“Đi trước đón đầu”
Kiên định chính trị chính là cơ sở để đội ngũ cán bộ, giảng viên của học viện chủ động, sáng tạo trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Trung tướng Nguyễn Tiến Quốc lấy ví dụ: “Những năm 1959-1960 là giai đoạn nhà trường gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với tinh thần khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ, ngay sau khi đất nước thống nhất năm 1975, học viện đã chủ động chuẩn bị mọi mặt, nhất là đội ngũ giảng viên, nhanh chóng hòa nhập hệ thống giáo dục, đào tạo đại học của quốc gia. Đó là cơ sở, tiền đề để học viện là một trong những trung tâm đào tạo cán bộ chính trị, nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn quân sự lớn của quân đội và quốc gia”.
Bám sát phương châm “đi trước đón đầu” là một trong những cách làm chủ động, sáng tạo của học viện. Dấu ấn là năm 1999, Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu về thăm, làm việc tại học viện. Tại buổi làm việc, Tổng Bí thư công bố Quyết định thành lập Viện Khoa học xã hội và Nhân văn quân sự và đề xuất nghiên cứu việc khôi phục chế độ chính ủy, chính trị viên trong QĐND Việt Nam. Đây cũng là một trong những cơ sở để Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 51-NQ/TW ngày 20-7-2005 về “Tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong QĐND Việt Nam”. Và tiếp đó, Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) ra Nghị quyết số 513-NQ/ĐUQSTW ngày 17-11-2005 về lãnh đạo, triển khai tổ chức thực hiện Nghị quyết số 51 của Bộ Chính trị.
Cùng với nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học của HVCT đã có bước phát triển toàn diện, vững chắc. Kể từ khi thành lập đến nay, cán bộ, giảng viên của học viện đã tham gia hàng trăm công trình, đề tài khoa học cấp quốc gia, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị và hàng nghìn đề tài, chuyên đề cấp học viện... Kết quả nghiên cứu đã trực tiếp góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương đề ra những chủ trương, đường lối, nhất là hoạch định đường lối quân sự, quốc phòng. Cùng với đó, học viện tích cực đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Trung tướng, PGS, TS Nguyễn Văn Bạo, Giám đốc HVCT cho biết, trong 35 năm đổi mới, HVCT đã đào tạo hơn 6.000 thạc sĩ, tiến sĩ các chuyên ngành khoa học xã hội và nhân văn cho quân đội và quốc gia; bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho hơn 7.000 cán bộ cấp cục, vụ, viện và tương đương của các ban, bộ, ngành Trung ương; có 12 đề tài cấp Nhà nước, 44 đề tài cấp Bộ Quốc phòng, 113 đề tài cấp ngành, 319 đề tài cấp học viện, 73 đề tài lịch sử quân sự...
“Phát huy truyền thống đơn vị hai lần được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân (năm 2000 và năm 2020), cán bộ, giảng viên, học viên, nhân viên, chiến sĩ của học viện sẽ viết tiếp trang sử vàng truyền thống, xứng đáng là trung tâm giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn quân sự hàng đầu của quân đội và quốc gia; xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước, quân đội và nhân dân ta trong giai đoạn cách mạng mới, Trung tướng Nguyễn Văn Bạo nhấn mạnh.
... Học viện Chính trị trước hết phải vững mạnh về chính trị, kiên định lập trường tư tưởng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, trung thành với Đảng, với nhân dân. Vững mạnh về chính trị là yếu tố cơ bản, quyết định hàng đầu để học viện hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó...
(Bài nói chuyện của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với cán bộ, giảng viên nhân kỷ niệm 60 năm Ngày truyền thống Học viện Chính trị, ngày 22-10-2011)
NGUYỄN KIÊN THÁI