Cuốn “Chân dung tướng ngụy Sài Gòn” viết cách nay đã hàng chục năm, tái bản cả chục lần mà nhiều người vẫn còn tìm đọc, tìm mua và đề nghị tiếp tục tái bản. Vì sao vậy? Có lẽ vì đây là cuốn bút ký tư liệu đầu tiên viết về đối phương một cách vừa chân thực, vừa văn chương. Nó không phải là một tập sách trắng viết về bộ mặt thật của kẻ thù như vẫn thấy, mà là một tập ký họa chân dung những viên tướng của chế độ ngụy Sài Gòn trước ngày 30-4-1975. Viết chân dung tướng ngụy, nhưng Nguyễn Đình Tiên không nhằm bôi bác họ bởi ông biết trong số họ cũng có những người xuất thân trí thức, được học hành, số ít có chút tài nhưng... lạc lối, lạc thời!
Đóng góp của Nguyễn Đình Tiên với văn học đề tài chiến tranh cách mạng và người lính không chỉ là “Chân dung tướng ngụy Sài Gòn”-tập sách văn chương đầu tiên viết về kẻ địch với rất nhiều tư liệu quý mà còn là ở thơ, truyện ngắn và tiểu thuyết-một bài thơ, một tập truyện ngắn và... cũng chỉ một cuốn tiểu thuyết. Sinh thời, Nguyễn Đình Tiên chắc làm nhiều thơ, nhưng đời sau chắc chỉ biết tới một bài. Đó là bài “Dặm về”-bài thơ mà giới văn bút nhiều năm đã phải tốn khá nhiều công phu và giấy mực để nói tới.
    |
 |
| Tác giả Nguyễn Đình Tiên thời ở Báo Quân đội nhân dân. Ảnh tư liệu |
Dặm về
Mai chị về em gửi gì không
Mai chị về nhớ má em hồng
Đường đi không gió lòng sao lạnh
Bụi vướng ngang đầu mong nhớ mong
Quê chị về xa tít dặm xa
Rừng thu chiều xao xác canh gà
Sương buông khắp lối đường muôn ngả
Ngựa lạc cành hoang, qua lướt qua
Ngựa chị dừng bên thác trong veo
Lòng chị buồn khi nắng qua đèo
Nơi đây lá dạt vương chân ngựa
Hươu chạy quay đầu, theo ngó theo
Rừng đêm nhòa bóng nhớ hoang mang
Ngựa chị vừa qua thác sao vàng
Sao trôi đáy nước, rơi chân ngựa
Buồn dựng đôi mi, ngàn lại ngàn...
Nguyễn Đình Tiên
|
Bài thơ được Nguyễn Đình Tiên sáng tác năm 1945, khi ông 21 tuổi. Ông sinh ngày 24-10-1924, tại Ninh Hòa, Hoa Lư, Ninh Bình. Và cho đến hôm nay, nói tới Nguyễn Đình Tiên là phải nói tới bài thơ này. Ông còn có một tập tiểu thuyết có tên “Những bóng ma xanh” (1994) và một tập truyện ngắn “Ra giêng anh lại đi tìm” (1990), nhưng làm nên tên tuổi ông chỉ là bài thơ “Dặm về” và tập “Chân dung tướng ngụy Sài Gòn”. Tôi nghĩ như thế!
Bài thơ này, trước được truyền tụng là của Quang Dũng trong một thời gian dài với một số dị bản, đến năm 1989 mới xác định lại được tác giả. Bài thơ đã được nhạc sĩ Cung Tiến phổ nhạc thành bài hát “Mai chị về” (Nguồn: Báo Văn nghệ, số 42-43, số đặc biệt chào mừng khai mạc Đại hội Nhà văn Việt Nam lần thứ IV, ngày 28-10-1989).
Xung quanh bài thơ “Dặm về”, xung quanh cuộc đời ông-nhà văn, nhà báo xuất thân cán bộ binh địch vận còn nhiều lắm những giai thoại, kể cả những nghi vấn, những câu chuyện tình lãng mạn thời chinh chiến chưa xa. Tôi nghĩ, đó cũng là phẩm chất, là nét văn hóa của Bộ đội Cụ Hồ!
Tôi nhớ, vào giữa năm 2012, sau khi viết bài giới thiệu về tác giả “Chân dung tướng ngụy Sài Gòn” trên Báo Quân đội nhân dân, tôi nhận được một bức thư của bạn đọc tên là Đinh Hương Giang (số đt: XXX. 832598) kèm theo một bài thơ với lời đề tặng: “Kính tặng chú Nguyễn Đình Tiên”. Bức thư kèm bài thơ của bạn đọc Hương Giang tôi còn giữ được, xin phép được chép nguyên văn như sau:
Cháu đọc bài thơ
Xa dặm xa
Chú viết lên
Khung cảnh xa nhà
Một mình một ngựa
Trong rừng vắng
Ngựa lạc cành hoang
Qua lướt qua
Ngựa chú dừng
Bên thác trong veo
Lòng chú buồn
Khi nắng qua đèo
Có ai hiểu nổi
Tâm sự ấy
Có bóng hồng nào
Dõi mắt theo?
Ai gửi gì
Chú nhận được không
Ai đã làm cho chú xao lòng?
Phải cô thiếu nữ
Miền sơn cước
Đã gửi khăn piêu
Gửi má hồng
Sao vương chân ngựa!
Là cháu hiểu
Mừng chú theo
Cách mạng thành công...
Thập Tam trại, tháng 12-2021
NGÔ VĨNH BÌNH