Ngày 9-4-1965, tại tỉnh Hà Bắc, Trung đoàn Đề Thám được thành lập, gồm phần lớn con em trong tỉnh Hà Bắc và một số khác thuộc tỉnh Hưng Yên và Hải Dương. Tháng 8-1965, Trung đoàn nhận lệnh hành quân vào chiến trường Quân khu 5. Cán bộ, chiến sĩ đơn vị có mặt tại chiến trường Quảng Nam-Quảng Ngãi, biên chế về Sư đoàn 2, mang phiên hiệu Trung đoàn 21 và không lâu sau đó bước vào những trận đánh ác liệt, đối mặt trực tiếp với quân địch. Mở đầu là trận đánh diễn ra từ ngày 22-12-1965 đến 4-1-1966, Trung đoàn 21 liên tục tiến công địch ở khu vực thuộc huyện Quế Sơn (Quảng Nam), diệt một đại đội và làm thiệt hại nặng hai đại đội khác của địch.
Trong cuộc phản công chiến lược mùa khô năm 1966, Trung đoàn 21 đã góp phần tiêu diệt lớn quân Mỹ ở điểm cao 62 Đông Giáp. Trận đánh bắt đầu ngày 3-3-1966, đồng chí Phan Viên, Trung đoàn trưởng lệnh cho Tiểu đoàn 22 chúng tôi và Tiểu đoàn 33 hình thành hai mũi tiến công hai bên sườn quân địch (Tiểu đoàn 11 làm dự bị). Địch ở trên cao, ta dưới thấp, chúng lại được phi pháo chi viện tối đa. Chúng tôi phải dựa vào từng mô đá, gốc cây để nhích dần. Địch phát hiện, liên tiếp tập trung hỏa lực hòng đẩy lùi ta xuống chân đồi. Xạ thủ đại liên Nguyễn Văn Năm cùng đồng đội khôn khéo lợi dụng địa hình, linh hoạt di chuyển vị trí, đánh lui hàng chục đợt nống ra của địch. Đến giữa trưa hôm sau, mũi chủ yếu do Tiểu đoàn 22 chúng tôi đảm nhiệm đánh từ phía Bắc lên mới chiếm được 1/3 điểm cao này.
    |
 |
Các cựu chiến binh Trung đoàn Đề Thám thăm lại chiến trường xưa. Ảnh: NGHIÊM XUÂN
|
Ngay sau khi đơn vị bạn là Trung đoàn Ba Gia phá vỡ thế liên kết giữa hai tiểu đoàn địch ở đồi Chùa và điểm cao 62 thì tiểu đoàn địch đã rơi vào cô lập. Thường vụ Đảng ủy, chỉ huy Trung đoàn 21 quyết định đưa lực lượng dự bị vào chiến đấu. Tuy nhiên, quân địch rất ngoan cố, liều chết chống trả. Mờ sáng hôm sau, quân địch hy vọng có viện binh nên dồn tất cả hỏa lực vào quân ta. Chính trị viên Đại đội 6, Tiểu đoàn 22 Trần Lương hội ý chi ủy hạ quyết tâm: Phải bám trận địa, chọn thời cơ, kiên quyết đánh chiếm toàn bộ điểm cao 62. Đại đội trưởng Cẩm dẫn mũi 9 người vòng theo sườn đồi bên phải, bí mật, bất ngờ đánh từ phía sau lên. Giữa lúc phải đối phó với hướng tiến công chính diện của ta thì bất ngờ bị mũi của Cẩm ập tới, quân địch bị đánh bại nhanh chóng. Trận đánh kết thúc lúc 5 giờ sáng 5-3, đơn vị đã tiêu diệt phần lớn tiểu đoàn thiện chiến của Mỹ.
|
 |
| Các cựu chiến binh Trung đoàn Đề Thám thăm lại chiến trường xưa. Ảnh: NGHIÊM XUÂN |
Một trong những chiến công vang dội tiếp sau đó của Trung đoàn 21 là đánh tiêu diệt một đại đội lính đánh thuê khét tiếng tàn ác vào đầu năm 1967. Khi đó, lữ đoàn quân đánh thuê mang tên “Rồng xanh” đã và đang gây bao đau thương tang tóc cho đồng bào ta bởi chúng rất tàn ác, hung bạo. Hưởng ứng Phong trào “Xé xác Rồng xanh, phanh thây giặc Mỹ” do cấp trên phát động, Trung đoàn 21 phối hợp với đơn vị bạn đánh bọn “Rồng xanh” ở Tây Sơn Tịnh. Ngày 9-1-1967, trực thăng địch đổ bộ hai tiểu đoàn “Rồng xanh” xuống Tây An Điềm, thì ngay trong đêm trước, Trung đoàn đã lệnh cho Tiểu đoàn 33 mai phục. Quá trưa hôm sau, một đại đội “Rồng xanh” đã nằm gọn trong vòng vây quân ta. Khi thời cơ chín muồi, ta đồng loạt nổ súng, cả đại đội “Rồng xanh” hung hăng là thế mà bị diệt gọn chỉ trong thời gian rất ngắn. Ngoài ra, đơn vị còn bắn rơi 2 máy bay địch. Trận thắng này đã cổ vũ mạnh mẽ khí thế đánh địch của quân và dân địa phương...
Khó có thể kể hết những chiến công của Trung đoàn 21 đã tham gia hàng trăm trận, tiêu diệt và loại khỏi vòng chiến đấu hàng nghìn tên địch (gồm cả quân Mỹ, quân đánh thuê và quân ngụy), phá hủy hàng trăm xe cơ giới các loại, bắn rơi hơn 100 máy bay, thu nhiều vũ khí, trang bị của địch... Khi Trung đoàn 21 giải thể (năm 1973), số cán bộ được điều chuyển về các đơn vị khác tiếp tục chiến đấu. Chúng tôi vẫn tiếp nối truyền thống đã tạo nên “khí chất” riêng có của Trung đoàn mang tên Đề Thám-người anh hùng chống Pháp năm xưa, để góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Đại tá NGHIÊM XUÂN NHẬM
Nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 22, Trung đoàn 21 (Đề Thám), Sư đoàn 2, Quân khu 5; Trưởng ban Liên lạc cựu chiến binh Trung đoàn Đề Thám