Bước ngoặt lịch sử
Phóng viên (PV): Cuộc đụng đầu lịch sử 12 ngày đêm cách đây nửa thế kỷ của quân và dân miền Bắc với đế quốc Mỹ là cuộc đối đầu không cân sức cả về lực lượng, vũ khí trang bị. Song quân và dân miền Bắc đã giành chiến thắng đầy thuyết phục. Phải chăng chúng ta đã có sự chuẩn bị chặt chẽ, toàn diện mọi mặt cả về chiến lược, chiến dịch và chiến thuật, thưa đồng chí?
Trung tướng Vũ Văn Kha: Đúng vậy! Với tầm nhìn xa, dự báo chiến lược chính xác và tư duy nhạy bén, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã sớm nhận rõ âm mưu thâm độc của kẻ thù. Từ rất sớm, Bác thường xuyên chỉ đạo, định hướng tư tưởng, tổ chức, động viên quân và dân ta, nhất là lực lượng PK-KQ, theo dõi chặt chẽ mọi hoạt động của máy bay B-52, sẵn sàng đối phó với các cuộc chiến tranh phá hoại của Mỹ.
Chỉ một tháng sau lần đầu tiên đế quốc Mỹ sử dụng máy bay chiến lược rải thảm khu vực Bến Cát (Sài Gòn), ngày 19-7-1965, khi đến thăm cán bộ, chiến sĩ Đoàn Tam Đảo, Bác đã căn dặn bộ đội: “Phải nêu cao quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, có quyết tâm thì làm gì cũng được”.
Đầu Xuân 1968, Bác triệu tập đồng chí Phùng Thế Tài, Phó tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam và đồng chí Đặng Tính, Chính ủy kiêm Tư lệnh Quân chủng PK-KQ đến báo cáo tình hình và Bác đã tiên đoán: “Sớm muộn rồi đế quốc Mỹ cũng sẽ đưa B-52 ra đánh Hà Nội, rồi có thua nó mới chịu thua... Phải dự kiến trước tình huống này càng sớm càng tốt, để có thời gian mà suy nghĩ, chuẩn bị...”.
Tháng 9-1971, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương nhận định: “Năm 1972 hoặc là địch sẽ rút nếu đạt được giải pháp, nếu chưa được có thể tập trung không quân đánh phá. Ta cần có biện pháp đề phòng”. Ngay sau đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ thị: “B-52 không chỉ đánh ở miền Nam. Đến mức độ nào đó cũng có thể đánh vào Thủ đô Hà Nội. Quân chủng PK-KQ phải nghiên cứu kỹ đối tượng này”. Từ dự báo chiến lược đó, ngày 5-4-1972, Quân ủy Trung ương chỉ thị cho Quân chủng PK-KQ: “Phải sẵn sàng đối phó với khả năng Mỹ cho không quân, kể cả không quân chiến lược đánh phá trở lại miền Bắc”.
Đến ngày 24-11-1972, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam Văn Tiến Dũng phê chuẩn Kế hoạch tác chiến đánh trả cuộc tập kích chiến lược đường không bằng máy bay B-52 của Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng và chỉ thị: “Trước ngày Nixon nhậm chức, Mỹ có thể mở đợt tập kích bằng không quân chiến lược ra Hà Nội, Hải Phòng, phải nắm chắc địch, tuyệt đối không để bị bất ngờ, tập trung mọi khả năng để tiêu diệt B-52”.
Như vậy, có thể nói, về mặt chiến lược, chúng ta không hề bị bất ngờ trước âm mưu của đế quốc Mỹ.
Đối với Quân chủng PK-KQ, để có cơ sở xây dựng quyết tâm và kế hoạch đánh thắng B-52, ngay từ giữa năm 1966, Quân chủng đã tăng cường Trung đoàn 238 vào tuyến lửa Vĩnh Linh (Quảng Trị) cùng LLVT và nhân dân địa phương vừa trực tiếp đánh trả, vừa nghiên cứu cách đánh B-52. Ngày 17-9-1967, ngày đánh dấu “siêu pháo đài bay” B-52 đầu tiên của đế quốc Mỹ bị hạ gục trên bầu trời Vĩnh Linh. Chiến công này đã trực tiếp củng cố niềm tin chiến thắng B-52 của quân và dân ta.
Sau đó, Quân chủng tiếp tục đưa thêm các trung đoàn tên lửa vào Khu 4 và một số máy bay MiG-21 chi viện cho Chiến dịch Trị Thiên. Trên cơ sở đó, từ ngày 29-10 đến 3-11-1972, Quân chủng đã tổ chức hội nghị cán bộ, tập trung bàn về cách đánh B-52. Sau hội nghị này, tài liệu “cách đánh B-52”, hay còn gọi “cẩm nang bìa đỏ” đã ra đời. Đây là công trình khoa học kỹ thuật quân sự phòng không quý báu, thể hiện tinh thần tập trung, thống nhất, sáng tạo của tập thể cán bộ, chiến sĩ Quân chủng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và còn là tài liệu quan trọng trong một số công trình nghiên cứu khoa học của Quân chủng được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh sau này.
Như vậy, với sự chủ động cả về chiến lược, chiến dịch và chiến thuật, chúng ta đã hoàn toàn chủ động đối phó, không bị bất ngờ khi địch tập kích đường không vào miền Bắc nước ta.
PV: Đồng chí có thể cho biết những con số minh chứng chiến công oanh liệt của quân và dân ta nói chung và cán bộ, chiến sĩ Quân chủng PK-KQ nói riêng trong 12 ngày đêm tháng 12-1972?
Trung tướng Vũ Văn Kha: Sau 12 ngày đêm chiến đấu kiên cường, quân và dân miền Bắc, nòng cốt là cán bộ, chiến sĩ Quân chủng PK-KQ đã bắn rơi 81 máy bay Mỹ các loại, trong đó có 34 máy bay B-52, 5 máy bay F-111A; tiêu diệt và bắt sống nhiều giặc lái. Riêng Quân chủng PK-KQ bắn rơi 53 máy bay, trong đó có 32 máy bay B-52, bắt sống 43 giặc lái (33 phi công lái máy bay B-52). Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không” đã tạo ra bước ngoặt lịch sử, làm thay đổi căn bản cục diện của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; buộc chính quyền Mỹ phải ký Hiệp định Paris, tôn trọng độc lập tự chủ của nước ta, ngừng ném bom hoàn toàn, vô điều kiện, rút hết quân Mỹ và chư hầu về nước, tạo thế và lực mới cho cách mạng Việt Nam, tiến tới giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Tiếp tục phát huy hào khí “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”
PV: 50 năm đã trôi qua, chúng ta càng có thêm điều kiện để nhận định, đánh giá sâu sắc, toàn diện hơn về ý nghĩa, tầm vóc to lớn của Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không” năm 1972. Đồng chí có suy nghĩ, chia sẻ gì về điều này?
Trung tướng Vũ Văn Kha: Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không” năm 1972 mãi mãi đi vào lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta như một “Bạch Đằng”, “Chi Lăng”, “Hàm Tử”, “Đống Đa”..., trở thành biểu tượng của ý chí và trí tuệ Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh.
Thứ nhất, đối với cách mạng Việt Nam:
Chiến thắng này trực tiếp góp phần bảo vệ vững chắc miền Bắc xã hội chủ nghĩa, làm sụp đổ hoàn toàn “thần tượng vô địch” của không lực Hoa Kỳ; làm thất bại chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” và âm mưu đưa “miền Bắc về thời kỳ đồ đá” của Tổng thống Mỹ Nixon. Ta đã thực hiện thắng lợi mục tiêu “đánh cho Mỹ cút”, tạo ra bước ngoặt căn bản, tạo tiền đề cho cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân ở miền Nam giành thắng lợi “đánh cho ngụy nhào”, hoàn thành sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không” năm 1972 còn là chiến thắng của chế độ xã hội mới-xã hội chủ nghĩa, đánh bại sức mạnh quân sự của chủ nghĩa đế quốc đứng đầu là Mỹ. Chiến thắng đó chứng minh chân lý của thời đại: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”. Một dân tộc tuy đất không rộng, người không đông nhưng biết đoàn kết đấu tranh cho hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội, dưới sự lãnh đạo của một đảng cộng sản chân chính thì có thể chiến thắng mọi kẻ thù dù chúng có vũ khí trang bị hiện đại nhất.
Thứ hai, đối với phong trào cách mạng giải phóng dân tộc trên thế giới:
Chiến thắng này đã góp phần dẫn đến sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân mới; tăng thêm sức mạnh và thế tiến công của phong trào cách mạng thế giới; củng cố niềm tin chiến thắng cho các lực lượng đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Đồng thời chứng minh sức sống trường tồn của học thuyết Mác-Lênin về chiến tranh cách mạng và giá trị tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
PV: Trong các bài học kinh nghiệm được rút ra từ Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không” 50 năm trước, liên hệ thực tiễn nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc hiện nay, đồng chí tâm đắc với bài học nào nhất?
Trung tướng Vũ Văn Kha: Tất cả bài học được rút ra trong Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không” năm 1972, về phương diện cá nhân, tôi luôn tâm đắc với bài học phát huy truyền thống yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, xây dựng bản lĩnh chính trị và niềm tin chiến thắng cho cán bộ, chiến sĩ.
Bài học này đã được Quân chủng PK-KQ vận dụng rất thành công trong Chiến dịch Phòng không Hà Nội tháng 12-1972. Với phương châm “người trước-súng sau”, sức mạnh bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam một lần nữa được tỏa sáng bằng ý chí quyết đánh, biết đánh và quyết thắng kẻ thù xâm lược của quân, dân ta. Bộ đội PK-KQ đã biến ý chí quyết tâm thành hành động cụ thể, mở những “Hội nghị Diên Hồng” dân chủ bàn bạc, nghiên cứu, tìm ra cách đánh B-52. Đồng thời giáo dục, quán triệt làm cho bộ đội thấy rõ sức mạnh của cuộc chiến tranh chính nghĩa-cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc với sự ủng hộ, giúp đỡ to lớn, hiệu quả của các nước xã hội chủ nghĩa anh em; sự đồng tình, ủng hộ mạnh mẽ của các lực lượng cách mạng, dân chủ, hòa bình và của nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới, trong đó có cả nhân dân tiến bộ Mỹ...
Ngày nay, bài học kinh nghiệm này vẫn còn nguyên giá trị, cần tiếp tục nghiên cứu, kế thừa và phát triển toàn diện lên một tầm cao mới, bảo đảm cho cán bộ, chiến sĩ có đầy đủ bản lĩnh, trí tuệ, sẵn sàng đối phó với chiến tranh hiện đại. Thực hiện đúng lời Bác từng căn dặn khi đến thăm Trung đoàn Không quân đầu tiên của Quân đội ta tháng 11-1964: Phát huy truyền thống, không ngại không quân địch hiện đại. Phải mở mặt trận trên không thắng lợi. Phải đoàn kết, quyết tâm, đã đánh là thắng, thắng ngay trận đầu. Phải xây dựng truyền thống đánh giỏi để giữ gìn, làm chủ đất nước, làm chủ biển trời Tổ quốc.
PV: Phát huy truyền thống 50 năm trước, thời gian qua, Bộ đội PK-KQ đã đạt được những kết quả nổi bật gì, thưa đồng chí?
Trung tướng Vũ Văn Kha: Phát huy tinh thần Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không” năm 1972, trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, toàn diện, hiệu quả của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng; sự quan tâm, giúp đỡ tận tình của các cấp, các ngành; của cấp ủy, chính quyền và nhân dân các địa phương; cán bộ, chiến sĩ, toàn Quân chủng đã tích cực chủ động, khắc phục khó khăn, linh hoạt, sáng tạo, nỗ lực phấn đấu, hoàn thành toàn diện các nhiệm vụ được giao, nhiều nhiệm vụ hoàn thành tốt và xuất sắc, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trên các mặt công tác. Đó là:
Chủ động nghiên cứu, nắm, đánh giá, dự báo đúng tình hình, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xử lý chính xác các tình huống chiến lược, nhất là trên không; chỉ đạo xây dựng lực lượng phòng không lục quân và không quân nhân dân vững mạnh.
Triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp xây dựng Quân chủng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; điều chỉnh tổ chức lực lượng bảo đảm tinh, gọn, mạnh theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; chấn chỉnh tổ chức biên chế, đầu tư mua sắm trang bị, vũ khí mới hiện đại có hỏa lực mạnh, tầm tác chiến xa. Nâng cao chất lượng huấn luyện làm chủ vũ khí, trang bị, khí tài; hoàn thành tốt các cuộc diễn tập, hội thi, hội thao, bắn đạn thật, ném bom của các lực lượng, bảo đảm an toàn tuyệt đối.
Công tác xây dựng chính quy, quản lý kỷ luật có nhiều chuyển biến tiến bộ. Công tác kỹ thuật, hậu cần, tài chính bảo đảm kịp thời cho các nhiệm vụ; sản xuất, xây dựng kinh tế đúng hướng, đúng pháp luật. Đảng bộ Quân chủng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ; năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu thường xuyên được giữ vững.
Bên cạnh đó, Quân chủng thực hiện tốt Phong trào thi đua “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”, tích cực tham gia giúp đỡ nhân dân địa phương nơi đóng quân, xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh, khắc phục hậu quả thiên tai, cứu hộ, cứu nạn và thực hiện tốt các nhiệm vụ an ninh phi truyền thống... Những hoạt động đó đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp về hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ, “Người chiến sĩ PK-KQ ưu tú” trong lòng đồng bào cả nước.
PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!
BÍCH TRANG - KHẮC THUẦN (thực hiện)