Nghe được thông tin này từ một đồng đội của CCB Nguyễn Văn Đoàn gọi điện thoại về tòa soạn, chúng tôi liền đi tìm hiểu ngay. Gặp ông tại nhà riêng, chúng tôi được cho xem những kỷ vật thiêng liêng nói trên và nghe ông kể:
- Tôi sinh năm 1945, quê ở xã Liêm Cần, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Mấy hôm trước, một cán bộ làm công tác thương binh-xã hội ở xã Liêm Cần gọi điện cho tôi thông báo, có một người Mỹ tên là Bob liên lạc với UBND xã theo địa chỉ trong thư của tôi ngày trước. Ông ấy nói muốn xác minh cụ thể về tôi để gửi trả những kỷ vật của tôi mà ông ấy đang giữ. Nghe vậy, tôi rất bất ngờ và phải một lúc sau mới nhớ ra chiếc xắc-cốt của mình bị thất lạc năm 1970. Trong tôi lóe lên niềm hy vọng. Tôi liền gửi hình ảnh và những thông tin cá nhân theo yêu cầu để ông Bob đối chiếu. Sau thời gian hồi hộp chờ đợi, cuối cùng, tôi đã nhận lại được những kỷ vật năm xưa. Tất cả vẫn còn nguyên vẹn...
Ông Nguyễn Văn Đoàn nhập ngũ tháng 5-1968 tại Tổng cục Hậu cần. Sau thời gian huấn luyện, ông được chuyển sang đơn vị quân y, rồi vào chiến trường miền Nam phục vụ chiến đấu. Năm 1970, ông phụ trách Khoa Dược, Viện K79B, Đoàn 86 (Cục Hậu cần Miền). Đơn vị ông đóng ở Phước Long (nay thuộc tỉnh Bình Phước), đảm nhiệm thu dung điều trị thương binh, bệnh binh từ miền Bắc vào chi viện cho chiến trường B2. Những năm đó, tình hình chiến trường hết sức khó khăn, vật chất thiếu thốn, thời tiết khắc nghiệt. Bộ đội hành quân liên miên trong tình trạng cơ thể suy kiệt, sốt rét ác tính, nước sinh hoạt khan hiếm, một người chỉ được cung cấp nửa bi đông nước mỗi ngày. Toàn viện đồng lòng khắc phục mọi khó khăn, chăm sóc tốt nhất sức khỏe thương binh. Về trường hợp mất chiếc xắc-cốt trên chiến trường Phước Long, CCB Nguyễn Văn Đoàn nhớ lại:
- Khoảng 15 giờ một ngày giữa tháng 6-1970, chiến sĩ liên lạc thông báo tôi lên họp với lãnh đạo viện. Vừa rời hầm thì tôi phát hiện địch càn vào khu vực đóng quân, tới gần khu pha chế thuốc, cách chừng vài trăm mét. Lúc đó, phần lớn cán bộ, bác sĩ, nhân viên y tế và thương binh, bệnh binh đã sơ tán, chỉ còn lại một số cán bộ chủ chốt và số ít bệnh binh, thương binh nhẹ chưa vận chuyển kịp. Toàn viện khẩn trương tập trung cho nhiệm vụ quan trọng nhất là chuyển thương binh về nơi trú ẩn bí mật. Tôi phải ở lại theo mệnh lệnh, nhưng trong lòng nóng như lửa đốt. Tôi nhớ ra mình đã bỏ quên chiếc xắc-cốt ở hầm làm việc, bên trong có danh sách đảng viên của khoa, bằng tốt nghiệp dược sĩ, nhật ký cá nhân và một số tấm hình, tem thư... nhưng không thể quay lại lấy. Tôi báo cáo với chỉ huy viện nhưng tình hình lúc đó căng như dây đàn nên sau đó sự việc cũng không còn ai nhắc đến.
Mở chiếc cặp da còn được giữ gìn như mới, CCB Nguyễn Văn Đoàn giới thiệu cho tôi từng kỷ vật, nhất là cuốn nhật ký của ông vẫn phẳng phiu, không hề bị thời gian làm hư hỏng. Bức ảnh Bác Hồ được đặt ngay ngắn phía trên, dưới bức ảnh là bài thơ chúc Tết của Bác năm 1969...
Ông Đoàn nói tiếp:
- Những kỷ vật này đã lọt vào tay ông Bob trong trận càn hôm ấy. Tôi rất cảm ơn ông Bob vì đã cố gắng tìm kiếm và trả lại đồ cho tôi. Tôi càng trân trọng hơn khi biết ông ấy đã gửi những kỷ vật của tôi qua Ngân hàng Canada, tốn hơn 20.000USD tiền bảo quản suốt 25 năm. Tôi còn được biết, sau đó, ông Bob đã nhờ dịch nhật ký của tôi sang tiếng Anh, rồi tìm kiếm thông tin, liên hệ với nhiều người Việt định cư ở Mỹ trong nhiều năm mới gặp được cô Kimmy La, Việt kiều Mỹ, nhờ giúp đỡ liên lạc về tận xã tôi để kết nối thông tin trao lại những kỷ vật thời chiến. Chúng tôi mới chỉ gặp gỡ qua điện thoại, mạng xã hội. Hiện nay ông Bob sống độc thân, chăm sóc mẹ già 93 tuổi. Ông bị nhiễm chất độc da cam/dioxin nên không lấy vợ. Tôi nghe cô Kimmy La kể, nhiều năm nay ông Bob là cựu quân nhân tích cực đấu tranh đòi công lý, quyền lợi cho những nạn nhân chất độc da cam/dioxin, trong đó có nạn nhân người Việt Nam.
Qua trao đổi thông tin, hai người lính một thời ở hai bên chiến tuyến chia sẻ tình cảm, động viên nhau trong cuộc sống thường ngày. Ông Bob cũng bày tỏ mong muốn sang thăm Việt Nam và gia đình CCB Nguyễn Văn Đoàn trong thời gian sớm nhất khi hoàn thành các thủ tục theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Bài và ảnh: HOÀNG THÀNH