Sinh năm 1909, là con út trong gia đình, đồng chí Trần Hữu Quán sớm bước vào con đường cách mạng khi mới 17 tuổi. Cùng với những người anh ruột của mình và thế hệ thanh niên thời đó, đồng chí tham gia học chữ quốc ngữ do thầy giáo Hà Huy Tập giảng dạy và từng bước trở thành một trong những hạt nhân lãnh đạo Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh ở Cát Ngạn. Với cương vị Phó bí thư chi bộ xã, chỉ huy lực lượng Tự vệ đỏ, trong Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh, đồng chí đã trực tiếp lãnh đạo, bảo vệ các cuộc biểu tình lớn như cuộc đấu tranh phá đồn điền Ký Viễn (ngày 1-5-1930) hay cuộc biểu tình ngày 1-9-1930 tại Thanh Chương.

Năm 1932, đồng chí Trần Hữu Quán bị bắt và kết án khổ sai chung thân. Năm 1933, đồng chí bị đày vào nhà tù Buôn Ma Thuột, nơi giam giữ hầu hết chiến sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh kiên cường. Trong chốn lao tù khắc nghiệt, đồng chí vẫn giữ trọn khí tiết của người cộng sản, tổ chức đấu tranh, biến nhà tù thành trường học cách mạng.

leftcenterrightdel

Gia đình đồng chí Trần Hữu Quán trao chiếc tráp gỗ tặng Bảo tàng Nghệ An - Xô viết Nghệ Tĩnh, năm 2024.

Ông Trần Hữu Thuật, con trai đồng chí Trần Hữu Quán kể lại: “Điều sâu sắc nhất mà tôi học được ở cha mình là tình đồng chí, đồng đội, bảo vệ nhau trong hoạt động, trong nhà lao. Ông ngoại tôi (đồng chí Nguyễn Thế Lâm) và cha tôi bị giam cùng một buồng giam. Cha tôi trẻ và khỏe, thường chủ động gánh đòn thay cho những người ốm yếu hơn ở trong lao, trong đó có ông ngoại tôi. Sau một thời gian sống cùng nhau, cảm mến chàng thanh niên trẻ tuổi, ông ngoại tôi hứa với cha tôi là khi giải phóng mà còn sống trở về, ông sẽ gả con gái cho cha tôi. Khi giành chính quyền, ông ngoại tôi ra tù trước. Cha tôi ra tù năm 1945. Khi ra khỏi nhà tù đế quốc, cha tôi cưỡi một con ngựa tía từ xã Cát Văn xuống xã Phong Thịnh để ra mắt ông bà ngoại và hỏi cưới mẹ tôi về làm vợ. Và sính lễ duy nhất là chiếc tráp gỗ mà cha tôi tự tay đóng trong nhà tù Buôn Ma Thuột”.

Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp, gia đình đồng chí Trần Hữu Quán trải qua nhiều biến cố, bà Nguyễn Thị An, người vợ thủy chung của đồng chí giữ lại duy nhất chiếc tráp gỗ-kỷ vật ngày cưới. Đó không chỉ là tài sản của riêng gia đình mà còn là chứng tích sống động của một giai đoạn lịch sử. Cuối năm 2024, chiếc tráp đã được gia đình trao tặng Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh (nay là Bảo tàng Nghệ An-Xô viết Nghệ Tĩnh) để bảo quản, lưu giữ, trưng bày như một “nhân chứng” cách mạng, kể lại câu chuyện về lòng kiên trung, về tình yêu son sắt, về niềm tin bất diệt vào thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

leftcenterrightdel
Chiếc tráp gỗ do đồng chí Trần Hữu Quán làm tại nhà tù Buôn Ma Thuột, hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Nghệ An - Xô viết Nghệ Tĩnh. 

Trải qua nhiều cương vị: Từ Ủy viên Ủy ban Khởi nghĩa huyện Thanh Chương, cán bộ tài chính Trung Bộ, giám thị các trại giam đến Phó trưởng ty Công an Nghệ An, đồng chí Trần Hữu Quán luôn thể hiện bản lĩnh kiên định, tinh thần trách nhiệm, sự tận tụy với công việc. Dù trong kháng chiến gian khổ hay thời kỳ xây dựng đất nước trong hòa bình, đồng chí vẫn giữ phẩm chất của một người cộng sản mẫu mực, giản dị, liêm khiết, chí tình với đồng chí, đồng đội, tận hiếu với nhân dân.

Chiếc tráp gỗ của đồng chí Trần Hữu Quán hiện được lưu giữ trang trọng tại Bảo tàng Nghệ An-Xô viết Nghệ Tĩnh. Đây không chỉ là một hiện vật trưng bày mà còn là biểu tượng tinh thần vô giá để các thế hệ hôm nay và mai sau kể về câu chuyện đời thường đầy cảm động của những người cộng sản kiên trung.