Năm 1967, chàng trai Nguyễn Như Hoạt quê xã An Thịnh, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh viết đơn xung phong nhập ngũ khi mới 17 tuổi. Vì có sức khỏe, trí nhớ tốt, khả năng cơ động nhanh, anh được biên chế làm chiến sĩ liên lạc Đại đội 9, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 48, Sư đoàn 320. Trung tướng Nguyễn Như Hoạt kể:

- Cuối tháng 5-1968, đơn vị tôi được lệnh tham chiến ở địa bàn xóm Đồng Hoang, với nhiệm vụ cắt tuyến giao thông đường thủy từ Cửa Việt đi Đông Hà, để địch không thể tiếp viện vũ khí trang bị cho lực lượng đang nguy khốn trên Mặt trận Đường 9-Khe Sanh. Đang hành quân, lệnh tiểu đoàn cho Đại đội 9 vận động tiến công tiêu diệt địch ở làng Đại Đô, giải vây cho một trận địa phòng ngự của ta ở gần sông Cửa Việt.

leftcenterrightdel
Trung tướng Nguyễn Như Hoạt thắp hương tưởng nhớ đồng đội tại Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Đường 9.

Trận đánh đang giằng co quyết liệt từng mét đất giữa ta và địch trong làng, thì đồng chí Miêng, Đại đội trưởng Đại đội 9, lệnh cho Hoạt truyền khẩu lệnh của đại đội cho Trung đội 3 tổ chức vòng theo hướng bờ tre, tiến công địch ở khu trung tâm. Đang vận động bí mật men theo bờ tre và các bụi cây, bỗng Hoạt thấy một tốp địch sử dụng súng đại liên bắn xối xả vào hướng đội hình đại đội đang trú ẩn. Hoạt lập tức lợi dụng địa hình địa vật che khuất, tiếp cận và ném liên tiếp hai quả lựu đạn trúng đội hình địch. Sau khi lựu đạn nổ, anh dùng súng tiểu liên AK tiêu diệt số địch còn sống sót. Nhờ dập tắt hỏa lực đại liên, toàn đại đội tổ chức phản kích, đẩy lùi địch ra khỏi trận địa. Trận này, Nguyễn Như Hoạt tiêu diệt 5 tên Mỹ, thu một súng đại liên của địch.

Sau khi giúp đơn vị bạn giành lại trận địa, đại đội của Nguyễn Như Hoạt hành quân chiếm lĩnh trận địa ở xóm Đồng Hoang thuộc huyện Cam Lộ theo kế hoạch cắt tiếp viện bằng đường thủy của địch. Do vị trí quan trọng của trận địa phòng ngự của đại đội nên ngay sáng hôm sau, địch điều động một đại đội có sự yểm trợ của xe tăng, chia làm nhiều mũi tấn công ta. Với hỏa lực mạnh, quân số đông, đến trưa, địch đã chiếm được phần lớn trận địa. Trước nguy cơ bị mất trận địa, do là liên lạc nắm chắc địa hình, Hoạt được Đại đội trưởng Miêng lệnh cho dẫn Trung đội 3 men theo bờ sông đánh vào sau quân địch.

Nhận lệnh, Nguyễn Như Hoạt cầm súng AK, mang theo 4 quả lựu đạn và dẫn hơn 20 cán bộ, chiến sĩ của Trung đội 3 luồn theo bờ sông, bí mật tiếp cận địch từ phía sau và nổ súng. Bị đánh bất ngờ từ phía sau, địch hoảng loạn tháo chạy. Các hướng của ta đồng loạt xung phong tiêu diệt toàn bộ đại đội địch đang đột nhập trận địa, bắn cháy hai xe tăng địch. Riêng Hoạt cũng dũng cảm xung phong tiến công và diệt được 7 tên Mỹ. Trong lúc tham gia tiến công địch, anh bị thương vào phần mềm. “Lúc đó, chỉ huy đơn vị muốn đưa tôi về tuyến sau chữa trị. Nhưng tôi nhất quyết không nghe vì vẫn có thể đi lại và chiến đấu được. Tôi nói với anh Miêng: “Báo cáo Đại đội trưởng, không ai nắm chắc địa hình bằng tôi. Tôi xin ở lại chiến đấu”. Không chỉ có tôi bị thương, trong 3 ngày tiếp theo phòng ngự, nhiều đồng đội bị thương nhưng luôn quyết tâm đồng tử, đồng sinh đẩy lùi nhiều đợt tiến công của địch, giữ vững trận địa”-Trung tướng Nguyễn Như Hoạt cho biết.

Bị cắt đứt đường viện trợ, địch điên cuồng muốn san phẳng trận địa phòng ngự của Đại đội 9. Khoảng 6 giờ sáng của ngày thứ 5 liên tiếp tấn công, địch sử dụng máy bay trinh sát thăm dò đánh dấu mục tiêu. Sau đó ít phút, một trận mưa bom, đạn pháo kéo dài gần hai giờ đồng hồ (từ các căn cứ và chiến hạm ngoài biển của địch) giội xuống trận địa và các làng xung quanh. Lực lượng của đại đội bị thiệt hại nặng, hầm chỉ huy đại đội bị san phẳng, tất cả ban chỉ huy đại đội hy sinh sau trận pháo kích.

“Sau khi dùng hỏa lực, khoảng hơn 8 giờ sáng, địch sử dụng một tiểu đoàn lính kỵ binh bay, dùng trực thăng đổ quân cách trận địa khoảng 1km và triển khai đội hình tấn công trận địa. Trước tình hình nguy cấp, chỉ huy không còn, một số đồng chí bị thương nặng không chiến đấu được. Là liên lạc của đơn vị, qua mấy ngày chiến đấu, tôi nắm được kinh nghiệm tác chiến phòng ngự nên đã tập trung mọi người quyết tâm bảo vệ bằng được trận địa của đại đội. Đầu tiên, tôi cùng đồng đội đưa các đồng chí bị thương nặng vào hầm trú ẩn, xong tôi tập hợp đơn vị, động viên các đồng chí bị thương nhẹ cùng các đồng chí khác chuẩn bị vũ khí, củng cố hầm hào, công sự chuẩn bị chiến đấu!”-Trung tướng Nguyễn Như Hoạt kể.

Khoảng 9 giờ sáng cùng ngày, lực lượng đi đầu của địch đã tiếp cận trước tiền duyên trận địa. Đến đúng cự ly dự kiến, cả trận địa đồng loạt nổ súng. Bị đánh bất ngờ, địch la ó, bỏ chạy. Đến 12 giờ trưa, chúng lại điều thêm một đợt quân nữa đến tiếp viện. Lúc này, trung đoàn tổ chức lực lượng cơ động thành nhiều mũi tiến công vào đội hình đang đổ bộ của địch. Nắm chắc thời cơ, Nguyễn Như Hoạt chỉ huy đơn vị thành một mũi phối hợp với các mũi tiến công của trung đoàn đánh địch trên nhiều hướng. Sau một giờ, Đại đội 9 cùng các mũi của trung đoàn đã tiêu diệt lực lượng đổ bộ đường không của địch, diệt hàng trăm tên Mỹ, bắn cháy 12 xe tăng và xe bọc thép, bắn hạ hai máy bay trực thăng.

Bài và ảnh: VIỆT HÀ - VĂN QUÂN