Chắc tay súng, vững tay đàn

Đoàn VCGP Bến Tre thành lập ngày 25-6-1962, song các hạt nhân của đoàn đã hình thành ngay sau Phong trào Đồng khởi (17-1-1960). “Trong những ngày quân và dân Bến Tre đón Xuân Canh Tý 1960, chỉ với số ít diễn viên, nhạc công “cây nhà lá vườn”, Đoàn đã đi biểu diễn phục vụ, cổ vũ tinh thần nhân dân, bất chấp kẻ thù đang ra sức đàn áp, bắt bớ những người ủng hộ “Đội quân tóc dài” của bà Nguyễn Thị Định. Đoàn là một trong những mũi nhọn xung kích trong công tác văn hóa-tư tưởng và vận động quần chúng ở Bến Tre lúc bấy giờ”, ông Trần Công Ngữ (tức Bảy), nguyên Trưởng đoàn VCGP Bến Tre, nguyên Phó chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre, kể.

Cán bộ, diễn viên Đoàn Văn công Giải phóng Bến Tre về nguồn tại xã Thạnh Hải, huyện Thạnh Phú.

Ở tuổi ngoài 70, “bác Bảy” vẫn rất nhiệt huyết và thường tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ ở địa phương trong vai trò khách mời, cố vấn. Với ông, Đoàn VCGP Bến Tre không chỉ là cả một bầu trời ký ức mà còn là niềm kiêu hãnh, tự hào về một thế hệ đã sống và cống hiến hết mình cho quê hương, cho nghệ thuật. Ông kể, Đoàn VCGP Bến Tre được thành lập dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Tỉnh ủy Bến Tre. Đoàn ra đời và có đêm diễn đầu tiên tại Hồ Cỏ (nay là khu vực Nghĩa trang Hồ Cỏ, thuộc xã Thạnh Hải, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre). Sau đó, Đoàn đi lưu diễn khắp vùng giải phóng Bến Tre, được cán bộ, chiến sĩ và đồng bào mến mộ, hoan nghênh. Trong quá trình lưu diễn, do điều kiện chiến tranh ác liệt, Đoàn VCGP Bến Tre gặp nhiều khó khăn. Nhiều cán bộ, diễn viên hy sinh nhưng Đoàn vẫn bám trụ và duy trì hoạt động. Nhắc đến đây, ông Trần Công Ngữ rưng rưng xúc động nói: “Xin cho tôi một phút lắng lòng tưởng nhớ đến những đồng chí đã ngã xuống và mãi mãi tri ân các anh chị, các mẹ, các bà... những người đã dang tay che chở, đùm bọc, chỉ dạy chúng tôi trong những ngày gian khó”.

Trong ký ức, ông không thể quên những ngày Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968. Đoàn luôn sẵn sàng ra trận cùng bộ đội tiến về tỉnh lỵ, bám trụ bên dòng sông Bến Tre. Cuộc chiến đấu quyết liệt của quân ta dù giành nhiều thắng lợi nhưng vẫn chưa giải phóng được Bến Tre. Chiến tranh ác liệt, Đoàn VCGP Bến Tre từ 55 cán bộ, diễn viên, có lúc chỉ còn lại  hơn 10 người, 9 đồng chí hy sinh, hàng chục người trở thành thương binh, bệnh binh, số khác phải chuyển công tác... Thế nhưng, với tinh thần “tiếng hát át tiếng bom”, Đoàn vẫn tiếp tục hoạt động, kịp thời động viên cán bộ, chiến sĩ, nhân dân vừa chiến đấu chắc tay súng, vững tay đàn, góp phần hoàn thành nhiệm vụ giải phóng tỉnh. Ghi nhận những đóng góp của Đoàn, Tỉnh ủy Bến Tre trao tặng Đoàn bức trướng mang dòng chữ “Vượt qua mưa bom lửa đạn/ Chắc tay súng, vững tay đàn”.

Đoàn VCGP Bến Tre là một đơn vị nghệ thuật đặc biệt của tỉnh Bến Tre trong kháng chiến, là tiền thân của Đoàn Nghệ thuật cải lương Bến Tre ngày nay. Đoàn có những đóng góp quan trọng trong sự nghiệp gìn giữ và phát triển văn hóa, nghệ thuật tỉnh giai đoạn đấu tranh giải phóng quê hương, đồng thời có tầm ảnh hưởng cả trong phát triển văn hóa, nghệ thuật giai đoạn hiện nay. “Nhiệt huyết, đoàn kết và dũng cảm, không ngại khó khăn, gian khó để hoạt động nghệ thuật cổ vũ cách mạng... là những giá trị tinh thần mà các cô, các chú Đoàn VCGP ngày ấy để lại cho các thế hệ tiếp nối”, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bến Tre Nguyễn Văn Bàn cho biết.

Một tiết mục văn nghệ do thế hệ diễn viên Đoàn Văn công giải phóng Bến Tre và các diễn viên trẻ cùng thể hiện.

Hằng năm, để tưởng nhớ và tri ân các thành viên Đoàn VCGP Bến Tre, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bến Tre đã phối hợp cùng Ban liên lạc của Đoàn tổ chức họp mặt, ôn lại truyền thống. Những chuyến về nguồn tại huyện Thạnh Phú để thăm, tặng quà các gia đình đã cưu mang Đoàn trong thời kỳ kháng chiến và thân nhân các diễn viên của Đoàn cũng thường xuyên được tổ chức. Anh Nguyễn Hoài Anh, Giám đốc Trung tâm Văn hóa-Điện ảnh tỉnh Bến Tre bày tỏ: “Tôi cảm thấy tự hào được trở thành cộng sự của các cô chú nguyên là diễn viên của Đoàn. Tuy nay các cô chú tuổi đã cao, tóc đã ngả màu nhưng chúng tôi cảm nhận được các cô chú vẫn tràn đầy nhiệt huyết, quan tâm dìu dắt, động viên thế hệ trẻ. Nhờ đó, những năm qua, Trung tâm Văn hóa-Điện ảnh tỉnh Bến Tre và Đoàn Nghệ thuật cải lương Bến Tre đã phục dựng nhiều tiết mục hát múa nổi tiếng của Đoàn VCGP Bến Tre năm xưa để phục vụ công chúng và nhiều chương trình nghệ thuật, tiết mục biểu diễn văn nghệ đoạt giải cao tại các hội diễn, hội thi, liên hoan văn nghệ ở địa phương và toàn quốc...”. 

Bài và ảnh: ÁNH NGUYỆT