Chợ Thọ Trương cách bốt Thọ Trương (bốt Quận) khoảng 70m, thuộc thôn Thọ Trương, xã Lam Sơn, huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Chợ nằm trong khu vực địch đóng đồn bốt dày đặc, ngoài bốt Thọ Trương còn có các bốt: Thông, Bất Nạo (Neo) và những tháp canh đặt ở các nhà thờ An Lạc, Phương Quan, Phí Xá... trong vùng.

Xã Lam Sơn nằm sát huyện lỵ Thanh Miện nên bốt Thọ Trương là nơi dừng nghỉ của địch, kể cả quân chủ lực viễn chinh Pháp, mỗi khi chúng kéo về để càn quét. Ngày thường, bốt là nơi tụ tập của bọn lính ngụy đi tuần tiễu từ Neo lên, từ Thông xuống. Chúng rủ nhau vào chợ, la cà kiếm chác, cướp bóc, tán gái... khiến nhân dân vô cùng căm ghét. Khi chợ vào lúc đang đông, thường có khoảng 20-30 tên lính ngụy vào chợ soát xét, quấy nhiễu.

Sau khi nắm chắc tình hình địch ở chợ Thọ Trương do quân báo huyện và Xã đội Lam Sơn báo cáo, Huyện ủy và Huyện đội Thanh Miện quyết định tổ chức đánh địch. Một hội nghị do Huyện đội Thanh Miện chủ trì có mời đại diện các ban chỉ huy xã đội, chủ tịch và phó chủ tịch ủy ban kháng chiến xã trên địa bàn họp bàn kế hoạch, cách đánh địch... Hội nghị thống nhất trận đánh tiến hành vào lúc chợ đang đông; lực lượng tham gia chiến đấu 100% là nữ giới; sử dụng dao găm, đòn gánh... kết hợp với đấu tranh chính trị để tránh sự khủng bố của địch, bảo đảm an toàn cho người dân. Bên cạnh đó, Huyện đội còn bố trí 2 tiểu đội bộ đội địa phương và 1 khẩu đội cối 81mm, do đồng chí Lập (người An Lạc) làm Khẩu đội trưởng, nhằm đánh chặn địch ở huyện lỵ và bốt Gừng nếu chúng cho lính đuổi theo quân ta rút khỏi trận địa. Đồng chí Nguyễn Trọng Điểu, Huyện đội phó chỉ huy lực lượng này.

Huyện đội lựa chọn, triệu tập 24 nữ du kích của 5 xã: Đoàn Tùng, Hồng Quang, Lam Sơn, Lê Hồng, Phạm Kha, chia làm 4 tổ và đưa về Đông La tập huấn. Tổ 1 do đồng chí Vũ Thị Lý, Xã đội phó, Chi ủy viên Chi bộ xã Lam Sơn làm tổ trưởng. Tổ 2 do đồng chí Trần Thị Núi, Hội trưởng Phụ nữ, Chi ủy viên Chi bộ xã Lam Sơn làm tổ trưởng. Tổ 3 do đồng chí Nguyễn Thị Liên, Chính trị viên Xã đội Phạm Kha làm tổ trưởng. Tổ 4 do đồng chí Bùi Thị Hoa, cán bộ Huyện đội phụ trách. Lực lượng đánh địch trong chợ do đồng chí Phạm Công Lựa, Trung đội trưởng du kích xã Lam Sơn trực tiếp chỉ huy.

leftcenterrightdel
 Các nữ du kích tham gia trận đánh địch ở chợ Thọ Trương gặp mặt 50 năm sau, ngày 1-3-2003. Ảnh: HOÀI LÊ

Ngày 1-3-1953, bọn lính vào chợ khá đông. Đến khoảng 9 giờ, 3 tổ đã vào chợ chiếm lĩnh vị trí chiến đấu; chỉ còn tổ 4 của đồng chí Hoa đang đi vào chợ. Khi đồng chí Lựa vào chợ, bất ngờ một tên lính xông tới quát hỏi, đòi kiểm tra giấy tờ. Bị lộ, đồng chí Lựa buộc phải nổ súng, diệt ngay tên lính ngụy. Lập tức, tiếng hô xung phong của các chị em vang lên khắp chợ. Đòn gánh của các chị vung lên, phang tới tấp vào những tên lính ngụy trong chợ. Bị đánh bất ngờ nên binh lính địch hoảng sợ, tưởng Việt Minh về đông, bỏ chạy thục mạng hòng thoát thân.

Trận đánh diễn ra táo bạo, nhanh gọn. Kết quả, ta tiêu diệt 6 tên địch và khiến nhiều tên khác bị thương; thu được 7 khẩu súng trường. Bên ta không có ai thương vong và cũng bảo đảm an toàn cho người dân địa phương.

Hơn 70 năm sau trận đánh địch trong chợ Thọ Trương giữa ban ngày, các nữ du kích của 5 xã khu Bắc huyện Thanh Miện tham gia trận đánh nay đều tuổi cao, nhiều người đã mất, nhưng chiến công oanh liệt năm xưa vẫn được lưu giữ với niềm tự hào sâu sắc. UBND huyện Thanh Miện và xã Lam Sơn đã dựng Bia ghi dấu trận đánh ngày 1-3-1953 tại thôn Thọ Trương, xã Lam Sơn để nhắc nhớ một thời kháng chiến và chiến công oanh liệt của nhân dân địa phương.

LÊ HOÀI THAO