Đầu năm 1979, tốt nghiệp đào tạo bác sĩ tại Trường Đại học Quân y (nay là Học viện Quân y), tôi được điều động về làm Chủ nhiệm Quân y Trung đoàn 20 Công an nhân dân vũ trang (nay là Bộ đội Biên phòng), làm nhiệm vụ quốc tế tại Campuchia. Trước khi hành quân, chúng tôi được quán triệt sâu sắc về những quy định nghiêm ngặt đối với các đơn vị làm nghĩa vụ quốc tế khi đứng chân trên đất bạn. Chúng tôi được thông báo, Chính ủy kiêm Tư lệnh Đoàn Khuê đã quán triệt, những đơn vị làm nhiệm vụ trên đất bạn “chỉ có hai thứ được tự do sử dụng là nước uống và khí thở...”.

Cuối tháng 2-1982, tôi được dự hội nghị hậu cần-quân y lần đầu tiên do Cục Hậu cần và Phòng Quân y Mặt trận 579 tổ chức tại thị xã Stung Treng. Khi hội nghị sắp kết thúc, Cục trưởng Cục Hậu cần Mặt trận thông báo: “Trước khi hội nghị bế mạc, Tư lệnh Đoàn Khuê đang chủ trì và chỉ đạo hội nghị quân chính mặt trận sẽ tranh thủ đến thăm, nói chuyện với các đại biểu”.

leftcenterrightdel
Đại tướng Đoàn Khuê (1923-1999). 

Nghe thông báo, tôi rất mừng vì sẽ được gặp vị tướng nổi tiếng nghiêm khắc. Khi ông bước chân vào hội trường, tự nhiên tôi thấy hồi hộp. Vì ngồi ở hàng ghế đầu nên tôi quan sát rất kỹ dung mạo của ông. Trung tướng Đoàn Khuê nói chuyện không cần văn bản, song cả hội trường im phăng phắc lắng nghe. Ông chủ yếu nói về công tác hậu cần-quân y, như nuôi dưỡng, cứu chữa, điều trị vết thương và bệnh sốt rét cho bộ đội. Tôi nhớ nhất khi ông nói về việc chấp hành kỷ luật chiến trường, đại ý là: Các đồng chí là cán bộ hậu cần, cán bộ quân y, phải chịu trách nhiệm trước đơn vị, trước Quân khu về việc lo cho bộ đội được ăn đủ; thương binh, bệnh binh được cứu chữa kịp thời. Bộ tư lệnh Quân khu 5 cùng với Bộ tư lệnh Mặt trận 579 đã và sẽ tiếp tục làm tốt những việc có thể làm được để chia sẻ với bộ đội ở chiến trường K. Điều mong muốn nhất của Thường vụ Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân khu 5 và cá nhân đồng chí Tư lệnh là các đồng chí phải giữ nghiêm kỷ luật chiến trường; tích cực giáo dục, kịp thời uốn nắn những việc làm sai trái của chiến sĩ, không được để bộ đội lấy bất kỳ thứ gì của dân, kể từ sợi chỉ, cái kim để người dân Campuchia hiểu đúng và hiểu hết bản chất tốt đẹp của Quân đội ta...

Những lời ông nói, chúng tôi coi đó là mệnh lệnh, là chỉ thị của vị chỉ huy tối cao của Quân khu 5. Từ đó đến năm 1984, tôi có nhiều dịp được làm việc với chủ nhiệm quân y của một số trung đoàn, sư đoàn thuộc Mặt trận 579, thấy hầu hết cán bộ quân y đều nể trọng và có ấn tượng tốt về Tư lệnh Đoàn Khuê. Cuối năm 1984, tôi được về nước học chuyên khoa, rồi công tác ở Cục Quân y. Những năm được làm việc ở một cơ quan cấp chiến lược của ngành, tôi có nhiều điều kiện thuận lợi để tìm hiểu sâu về Đại tướng Đoàn Khuê, từ khi ông là Thượng tướng, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đến khi ông được phong quân hàm Đại tướng, là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.

Đầu tháng 1-1993, tôi được dự hội nghị sơ kết 3 năm thực hiện chương trình kết hợp quân dân y của Phòng Quân y Quân đoàn 2. Phát biểu trước hội nghị, Bộ trưởng Đoàn Khuê đã nêu khái quát về yêu cầu, nhiệm vụ của công tác kết hợp quân dân y, trong đó tôi tâm đắc nhất khi ông chỉ đạo: “... Tìm ra kinh nghiệm để làm tốt hơn nữa việc chăm sóc sức khỏe bộ đội và nhân dân trên các địa bàn đóng quân với tinh thần hết sức tận tình và vô tư. Đó cũng chính là mục tiêu của Quân đội ta, vì kết hợp quân dân y đã tạo được sự gắn bó giữa Quân đội với nhân dân, quân dân một ý chí”.

Năm 1993, dự Lễ kỷ niệm 15 năm thành lập Viện Y học cổ truyền Quân đội, tôi lại một lần nữa may mắn được nghe bài phát biểu quan trọng của Đại tướng Đoàn Khuê, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Bài phát biểu của ông hàm chứa những quan điểm chỉ đạo của Đảng, của Bộ Quốc phòng về công tác kết hợp giữa nền y học cổ truyền với y học hiện đại; y học cổ truyền với y học quân sự. Ông yêu cầu ngành quân y phải thực hiện tốt và có hiệu quả tư tưởng chỉ đạo của Bộ Quốc phòng: Cây thuốc Việt Nam chữa bệnh cho người Việt Nam, mà cha ông ta đã tổng kết “Nam dược trị Nam nhân”...

Đại tá NGUYỄN NGỌC BÍCH (Bác sĩ chuyên khoa I, nguyên Thư ký tòa soạn Tạp chí Y học Quân sự, Viện Y học dự phòng Quân đội)