Dẫn chúng tôi đi tham quan những khu trưng bày, chị Nguyễn Thị Lệ, hướng dẫn viên Bảo tàng Khởi nghĩa Ba Tơ giới thiệu: Cuộc khởi nghĩa Ba Tơ diễn ra ngày 11-3-1945 đã thổi bùng ngọn lửa đấu tranh cách mạng ở miền Trung và Tây Nguyên, góp phần quan trọng vào thắng lợi của Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 trên cả nước. Cùng với đó, Đội du kích Ba Tơ đã lập công đánh chiếm Đồn khố xanh của thực dân Pháp... Ngày 22-2-2010, Đội du kích Ba Tơ (Quảng Ngãi) đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Với những đóng góp to lớn của nhân dân các xã và thị trấn Ba Tơ, huyện Ba Tơ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, ngày 8-8-2013, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định công nhận các xã an toàn khu thuộc tỉnh Quảng Ngãi, gồm: Ba Chùa, Ba Động, Ba Giang, Ba Thành, Ba Vinh và thị trấn Ba Tơ, huyện Ba Tơ.

Khi đến khu trưng bày về Đội du kích Ba Tơ, chị Nguyễn Thị Lệ cho hay, ngày 9-3-1945, phát xít Nhật đảo chính thực dân Pháp. Ngày 10-3-1945, Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi, dưới sự chủ trì của đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Trương Quang Giao đã tổ chức cuộc họp bất thường tại nhà đồng chí Trần Quý Hai và quyết định chớp thời cơ, tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền từng phần trong toàn tỉnh. Cuộc khởi nghĩa đã diễn ra đúng kế hoạch của Tỉnh ủy lâm thời. Chiều 11-3-1945, đội võ trang khởi nghĩa do các đồng chí Phạm Kiệt, Nguyễn Đôn, Nguyễn Khoách chỉ huy, cùng 14 đội viên võ trang, được sự hỗ trợ của đông đảo đồng bào Kinh, Thượng ở xung quanh huyện lỵ và các nơi kéo về, đã chiếm Đồn khố xanh, Nha Kiểm lý, nhanh chóng bắt sống Kiểm lý Bùi Danh Ngũ cùng bọn nha lại, toàn bộ lính khố xanh trong đồn đầu hàng vô điều kiện. Ta thu toàn bộ vũ khí gồm 17 súng trường, 50 hòm đạn và nhiều quân trang, quân dụng khác...

leftcenterrightdel
 Các cựu chiến binh tham quan Bảo tàng Khởi nghĩa Ba Tơ. Ảnh: ĐỨC PHONG

Sáng 12-3-1945, một cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại Sân vận động Ba Tơ. Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời Ba Tơ và Đội du kích Ba Tơ chính thức ra mắt trước đông đảo quần chúng nhân dân.

Sau khi thành lập, Đội du kích Ba Tơ đã tổ chức làm lễ tuyên thệ “Hy sinh vì Tổ quốc”. Sau lễ tuyên thệ, Đội bí mật hành quân về chiến khu núi Cao Muôn để xây dựng lực lượng, xây dựng chiến khu kháng Nhật ở vùng Nước Sung, Nước Lá (xã Ba Vinh), tổ chức tuyên truyền, vận động đồng bào địa phương cùng đứng lên đánh đuổi phát xít Nhật và tay sai.

Theo chỉ dẫn của cán bộ Bảo tàng Khởi nghĩa Ba Tơ, chúng tôi tới thăm gia đình cựu chiến binh Phạm Văn Mướt (73 tuổi), ở thôn Ba Làng, xã Ba Vinh, huyện Ba Tơ, nay là xã Ba Vinh, tỉnh Quảng Ngãi. Ông Mướt lấy họ của mẹ, là con trai của cụ Đinh Béo (một trong 28 chiến sĩ đầu tiên của Đội du kích Ba Tơ). Ông Mướt vừa cho chúng tôi xem cuốn “Đội du kích Ba Tơ-kỷ yếu và biên niên sự kiện”, vừa kể lại: “Cha tôi là Đinh Béo (1916-1967), tham gia Đội du kích Ba Tơ ngày 15-3-1945, tại căn cứ Cao Muôn. Sau khi vào Đội du kích Ba Tơ, ông đã vận động, thuyết phục ông Đinh Nhói (1918-1964) ở gần nhà cùng tham gia Đội du kích. Ông hoạt động cách mạng nên rất ít khi về thăm nhà, nếu có về cũng chỉ một lúc rồi đi luôn. Tôi nghe mẹ tôi kể lại rằng, ông tham gia 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp. Năm 1967, ông qua đời do bệnh nặng. Ông được tặng Huân chương Kháng chiến hạng Ba; Kỷ niệm chương đội viên Đội du kích Ba Tơ...”.

Trò chuyện với chúng tôi, Thượng tá Đinh Hiền Lương, nguyên Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Ba Tơ nhớ lại: “Ngày 23-1-2025, Bộ tư lệnh Quân khu 5 phối hợp với UBND tỉnh Quảng Ngãi tổ chức Ngày hội “Xuân Khu 5 đoàn kết-Tết thắm tình quân dân”

tại khuôn viên Bảo tàng và Tượng đài Khởi nghĩa Ba Tơ. Đây là việc làm ý nghĩa nhằm bày tỏ lòng tri ân vùng đất, con người đã chở che, đùm bọc, cưu mang, nuôi dưỡng LLVT Quân khu 5 ngay từ khi mới thành lập, nơi đã ghi dấu ấn lịch sử ra đời của Đội du kích Ba Tơ. Chúng tôi cùng hàng trăm cán bộ, chiến sĩ LLVT huyện Ba Tơ và hàng nghìn người dân địa phương tham gia chuỗi hoạt động đầy ý nghĩa như: Dâng hương tưởng niệm liệt sĩ, viếng nghĩa trang, tham quan bảo tàng, trải nghiệm không gian “Tết xưa” với bánh chưng, cây nêu, bàn thờ tổ tiên... do chính bộ đội tái hiện”.

THÁI PHÚC BÌNH