Vật kỷ niệm của một nữ đại tá

QĐND - Đại tá Trịnh Tô Hợp năm nay vừa tròn 70 tuổi. Vào mỗi dịp sinh nhật, bà thường hay mang những tấm ảnh cũ của mình cho con cháu trong nhà cùng xem. Hôm ấy, đứa cháu mới 5 tuổi cầm tấm ảnh bà được Bác Hồ bế trong lòng, reo lên: “Bác Hồ, Bác Hồ. Cháu nào ngoan thì sẽ được Bác Hồ thương nhiều lắm, bà nhỉ?”. Bà ôm cháu vào lòng, xúc động nhớ lại hơn 60 năm trước, khi cũng trạc tuổi cháu bây giờ, bà đã được Bác Hồ bế vào lòng để chụp ảnh chung với học viên Trường Nguyễn Ái Quốc tại Chiến khu Việt Bắc…

Bé Trịnh Tô Hợp được chụp ảnh chung với Bác Hồ và học viên trường Nguyễn Ái Quốc tại Việt Bắc (năm 1949).

Đại tá Trịnh Tô Hợp là con gái nhà cách mạng Trịnh Đình Cửu - một trong những người tham gia thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng. Phát huy truyền thống gia đình, bà Hợp đã tham gia cách mạng khi mới 18 tuổi. Năm 1946, Toàn quốc kháng chiến, từ Hà Nội, bà theo bố mẹ lên Chiến khu Việt Bắc. Trong những năm tháng kháng chiến gian khổ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với cán bộ Trung ương đã sống như anh em trong một gia đình, ai cũng gọi Người là Bác và Người gọi anh em cộng sự là “các cô, các chú”... Ngày ấy còn nhỏ, bà Hợp cũng gọi Người là Bác. Lãnh đạo toàn dân kháng chiến, bận trăm công ngàn việc, nhưng Bác Hồ vẫn nhớ đến cô cháu gái bé bỏng. Mỗi tháng vài ba lần, Bác lại bảo đồng chí Vũ Kỳ (Thư ký của Bác) sang trường Nguyễn Ái Quốc đưa cháu Hợp sang ăn cơm cùng. Mỗi lần như vậy, Bác không quên dặn cháu Hợp mang theo bài học để Bác xem. Những bài tập đọc, tập viết ở nhà của Hợp được Bác Hồ xem. Lần nào Trịnh Tô Hợp cũng được Bác khen. Có lần, Người xoa đầu Hợp căn dặn: “Có chữ là có tất cả, cháu phải ngoan, học giỏi để sau này kháng chiến thành công còn kiến quốc nữa”.

Năm 1953, bà Hợp được cử sang học tại Trường thiếu nhi Việt Nam ở Quế Lâm, Trung Quốc. Trước ngày lên đường, bà được gọi đến chụp ảnh riêng với Bác Hồ và bác Nguyễn Lương Bằng. Lần ấy, Bác Hồ hỏi: “Lớn lên, cháu sẽ làm gì nào?”, bà trả lời ngay: “Cháu sẽ làm bộ đội, một là nghiên cứu chế tạo vũ khí để bảo vệ đất nước, hai là trở thành bác sĩ quân y để phục vụ trong đơn vị và nhân dân”. Nghe vậy, Bác Hồ và những người có mặt đều vỗ tay khen. Năm 1954, Trịnh Tô Hợp lại được cử đi học Trường thiếu nhi Việt Nam tại Mát-xcơ-va (Liên Xô cũ). Hết lớp 7, bà trở về nước, tiếp tục học cấp ba tại trường trung học phổ thông 3A. Năm 1962, bà được trở lại Liên Xô học Khoa Toán-Cơ, Trường Đại học Tổng hợp Lê-nin ở U-dơ-bê-ki-xtan.

Những năm được học tập ở nước bạn, những lời căn dặn của Bác luôn nhắc nhở bà cố gắng phấn đấu vươn lên. Năm nào thành tích học tập của Trịnh Tô Hợp cũng đạt khá, giỏi. Năm 1967, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta đang bước vào giai đoạn ác liệt, cũng là năm Trịnh Tô Hợp về nước công tác tại Viện Kỹ thuật quân sự (Bộ Quốc phòng). Trở thành Bộ đội Cụ Hồ theo đúng ước nguyện, bà đã toàn tâm, toàn ý cùng anh em trong nhóm nghiên cứu một số vũ khí đặc biệt trong chiến tranh chống Mỹ như A12, ĐKB, FE, AS… Công trình do Đại tá Phạm Ngọc Oanh làm nhóm trưởng. Tin chiến thắng từ khắp các chiến trường miền Bắc, miền Nam báo về cũng là niềm vui của nhóm khi các đề tài khoa học lần lượt được thực nghiệm hiệu quả. Năm 1996, các công trình nghiên cứu vũ khí đặc biệt của nhóm vinh dự được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I.

Đã hơn 60 năm kể từ ngày bé Hợp được Bác bế vào lòng chụp ảnh cùng các học viên trường Nguyễn Ái Quốc ở Chiến khu Việt Bắc, ngồi xem lại tấm ảnh, bà Hợp xúc động tâm sự: “Tôi luôn thấm thía những lời căn dặn của Bác và hằng ngày vẫn đem những câu chuyện kể về Bác để dạy bảo con cháu cố gắng học tập, noi theo tấm gương đạo đức của Người”.