Tháng 6-1987, tại Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa VIII, đồng chí Lê Quang Đạo được bầu giữ chức vụ Chủ tịch Quốc hội, Phó chủ tịch Hội đồng Nhà nước. Đây cũng là nhiệm kỳ đầu tiên triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội VI của Đảng. Trên cương vị là người đứng đầu cơ quan lập pháp của Nhà nước, tinh thần đổi mới của Chủ tịch Lê Quang Đạo không chỉ thể hiện ở việc điều hành Quốc hội thực hiện các chức năng, nhiệm vụ mà còn phản ánh trong cải tiến, đổi mới nền nếp, phong cách làm việc của Quốc hội.
Trong các hội nghị, đồng chí cho rằng hiệu quả hoạt động của Quốc hội ngày càng được nâng lên chủ yếu bắt nguồn từ việc mở rộng dân chủ trong sinh hoạt. Phát biểu tại phiên họp của Kỳ họp thứ hai, Quốc hội khóa VIII, đồng chí khẳng định: Việc mở rộng dân chủ trước hết cần công khai các hoạt động của Quốc hội trên các phương tiện truyền thông đại chúng để nhân dân biết, theo dõi và giám sát hoạt động của đại biểu Quốc hội, bảo đảm các quyết định của Quốc hội phản ánh được ý chí và nguyện vọng chính đáng của nhân dân. Theo tinh thần đó, từ Kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa VIII, các cơ quan thông tấn, báo chí được mời tham dự các phiên họp để chuyển tải đến nhân dân đầy đủ thông tin cần thiết về hoạt động của cơ quan đại diện mà họ đã bầu ra.
    |
 |
| Chủ tịch Quốc hội Lê Quang Đạo phát biểu tại kỳ họp thứ chín, Quốc hội khoá VIII. |
Sinh thời, tại nhà riêng là căn hộ tập thể ở phố Vạn Bảo, Hà Nội, đồng chí Vũ Mão (1939-2020), nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đã dành nhiều thời gian trò chuyện với chúng tôi. Đồng chí thường nhắc tới Chủ tịch Quốc hội Lê Quang Đạo với tình cảm sâu sắc. “Thời kỳ làm Chủ nhiệm Ủy ban Thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội, tôi có một số chuyến công tác cùng Chủ tịch Quốc hội Lê Quang Đạo tới các vùng biên giới, hải đảo thăm hỏi, động viên thanh niên. Là vị tướng từng lăn lộn khắp các chiến trường, với tình cảm nồng ấm và phong cách gần gũi của một Chính ủy, ông đã để lại cho các bạn trẻ những ấn tượng sâu sắc và sự khích lệ lớn lao ở nơi tuyến đầu của Tổ quốc”, đồng chí Vũ Mão kể.
Nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Vũ Mão cho biết, đồng chí Lê Quang Đạo là người điều hành Quốc hội xuất sắc với tư duy sắc sảo, sự tinh tế, nhân văn, đổi mới và đề cao hiệu quả trong công việc. Thể hiện trách nhiệm trước cử tri cả nước, tại các diễn đàn Quốc hội, đồng chí Lê Quang Đạo đã dành nhiều thời gian tập trung thảo luận về các vấn đề cử tri quan tâm, đồng thời yêu cầu Hội đồng Bộ trưởng báo cáo bổ sung, cung cấp thêm thông tin, số liệu để đại biểu Quốc hội có thêm căn cứ xem xét, phân tích trước khi quyết định. Quốc hội khóa VIII, trong đó có công lao đóng góp của Chủ tịch Lê Quang Đạo, trải qua 11 kỳ họp đã tiến hành đồng bộ, hiệu quả các hoạt động nhằm thực hiện chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ do Hiến pháp quy định: Lập hiến, lập pháp, giám sát, quyết định các vấn đề trọng đại về quốc kế-dân sinh, về đối nội và đối ngoại. Đặc biệt là việc thông qua Hiến pháp năm 1992, ban hành 2 bộ luật, 25 đạo luật. Trong đó, nhiều đạo luật quan trọng, thể chế hóa chính sách kinh tế mới lần đầu tiên ban hành, đáp ứng yêu cầu của cuộc sống đặt ra...
Với đồng chí Vũ Mão, dấu ấn đáng nhớ của Chủ tịch Quốc hội khóa VIII Lê Quang Đạo là việc ông đã mạnh dạn đề xuất và bảo vệ chủ trương giới thiệu hai nhân sự dự bầu Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng mới (nay là Thủ tướng Chính phủ). Đây là sự kiện chưa từng có tiền lệ cũng như đến tận ngày nay.
Chuyện là ngày 10-3-1988, trong khi đang chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ tổ chức thu mua lúa gạo để cứu đói cho miền Bắc, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng đột ngột từ trần. Tại Kỳ họp thứ tư diễn ra tháng 6-1988, Quốc hội tiến hành bầu Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng mới. Ban Chấp hành Trung ương lúc đó đã giới thiệu đồng chí Đỗ Mười. Sau khi Hội đồng Nhà nước trình Quốc hội phương án trên, các đoàn đại biểu Quốc hội tiến hành thảo luận. Kết quả, các đoàn đều nhất trí nhân sự do Trung ương giới thiệu, đồng thời đề xuất thêm đồng chí Võ Văn Kiệt.
Đồng chí Vũ Mão kể: “Lúc đó tôi là Trưởng đoàn Thư ký kỳ họp có trách nhiệm chỉ đạo tổng hợp ý kiến của các đoàn đại biểu Quốc hội, không ngờ phát sinh tình huống trên. Cuộc họp Hội đồng Nhà nước diễn ra sau đó đã thảo luận vấn đề này rất sôi nổi. Đa số nhất trí để hai ứng cử viên, coi đây là sự đổi mới tư duy, thể hiện tính dân chủ trong hoạt động của Quốc hội. Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Võ Chí Công đề nghị Chủ tịch Quốc hội Lê Quang Đạo và tôi đến báo cáo Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh. Chủ tịch Lê Quang Đạo đã trình bày rất mạch lạc đề xuất nhân sự và phương án xử lý tình huống có thể xảy ra. Sau khi nghe báo cáo, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đồng ý triệu tập cuộc họp Bộ Chính trị bàn bạc, đi đến nhất trí với đề nghị có hai ứng viên để Quốc hội bầu Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Kết quả, số phiếu bầu đồng chí Đỗ Mười được 63%, đồng chí Võ Văn Kiệt được 37%”.
Một quyết định khác của đồng chí Lê Quang Đạo mở ra thời kỳ ứng dụng công nghệ vào hoạt động của Quốc hội cũng được đồng chí Vũ Mão kể với chúng tôi. Xuất phát từ việc, sau một cuộc họp kéo dài, nhiều đại biểu than phiền về cách thức lấy biểu quyết bằng giơ tay và đếm số lượng vừa không giữ được bí mật khi cần, lại mất nhiều thời gian và không bảo đảm chính xác. Ví như có trường hợp đại biểu không biểu quyết cũng được coi như tán thành. Đồng chí Vũ Mão kể: “Nghe tôi trình bày, Chủ tịch Lê Quang Đạo cho rằng đây là vấn đề liên quan tới thái độ nghiêm túc của Quốc hội đối với vấn đề lập pháp. Rồi đồng chí hỏi: “Sao ta không sử dụng biểu quyết bằng điện tử?”. Sau đó, đồng chí gợi ý có thể nhờ Bộ Quốc phòng làm giúp. Chỉ một thời gian sau, Quốc hội đã có một hệ thống biểu quyết bằng điện tử vận hành nhanh gọn, chính xác”.
Khi tìm hiểu về quá trình hoạt động của Trung tướng Lê Quang Đạo thời kỳ đổi mới, chúng tôi còn được ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết, khi làm Chủ tịch Quốc hội, đồng chí Lê Quang Đạo đã nhiều lần trao đổi về sự cần thiết phải có một nghị quyết chuyên đề của Đảng về đại đoàn kết dân tộc và Mặt trận dân tộc thống nhất. Nghị quyết nhằm cụ thể hóa Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của Đảng (năm 1991) và Hiến pháp năm 1992 đã được Quốc hội khóa VIII thông qua.
Ông Nguyễn Túc kể: “Theo anh Đạo, trong cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”, muốn đổi mới công tác Mặt trận, trước hết phải đổi mới nhận thức về sự lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc và Mặt trận dân tộc thống nhất. Vì đổi mới sự lãnh đạo của Đảng là xuất phát điểm, là yếu tố quyết định để đổi mới chính sách, tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận”.
Đau đáu với ý tưởng trên, sau này, trên cương vị Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, việc đầu tiên đồng chí Lê Quang Đạo làm là bàn trong Hội nghị Đảng đoàn và Ban Thư ký Mặt trận, làm tờ trình Bộ Chính trị cho phép Đảng đoàn và Ban Dân vận Trung ương soạn thảo Nghị quyết.
Được sự chấp thuận của Bộ Chính trị, với sự lãnh đạo trực tiếp của đồng chí Vũ Oanh, lúc đó là Ủy viên Bộ Chính trị và đồng chí Trương Mỹ Hoa, khi đó là Bí thư Trung ương Đảng, Tổ soạn thảo Nghị quyết do đồng chí Lê Quang Đạo phụ trách được thành lập; ông Nguyễn Túc là Thư ký, giúp Tổ trưởng ghi chép, chấp bút dự thảo. Cho đến ngày nay, Nghị quyết số 07-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa VII) về đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận dân tộc thống nhất được ban hành ngày 17-11-1993 vẫn còn nguyên giá trị.
SONG NGUYỆT