Tự làm phim về đồng đội

Cựu chiến binh Trần Chiến Chinh quê ở xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang (Đà Nẵng). Ông nhập ngũ khi đang học lớp 11, vào lực lượng biệt động thành, rồi là chiến sĩ trinh sát của Huyện đội, sau đó trưởng thành được bổ nhiệm Đại đội trưởng, rồi Trợ lý tác chiến Huyện đội Hòa Vang... Quá trình công tác, chiến đấu, ông luôn duy trì thói quen ghi nhật ký. Đến nay, ông vẫn còn giữ được 3 tập nhật ký dày dặn, ghi chép chi tiết các sự kiện, trận đánh, đồng đội hy sinh, lòng dân với cách mạng... ở Khu 2, Khu 3 (Hòa Vang).

Từ năm 2014, dựa trên các cuốn nhật ký của mình, ông biên soạn thành kịch bản phim và viết 300 câu thơ thể lục bát kể tên 200 đồng đội và các bà mẹ liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam anh hùng, cùng các địa danh ở Hòa Vang và lấy làm thuyết minh cho cuốn phim mang tên “Một thời để nhớ”. Để làm cuốn phim này, ông dùng 300 triệu đồng tiền tiết kiệm được trong nhiều năm. Ông nhờ các nghệ sĩ xứ Quảng chuyển thể những câu thơ của mình thành dân ca bài chòi và thể hiện thay cho lời bình trong suốt thời lượng 35 phút của cuốn phim. Ngày 28-12-2014, tại hội trường UBND huyện Hòa Vang, phim “Một thời để nhớ” được ra mắt trước 70 khách mời gồm các đồng chí cựu chiến binh từng lãnh đạo, chỉ huy Đại đội 2, Khu ủy, Khu đội, Huyện đội và Huyện ủy Hòa Vang trong thời kỳ kháng chiến...

leftcenterrightdel
Cựu chiến binh Trần Chiến Chinh bên những cuốn nhật ký của mình. 

Sự kiện công chiếu cuốn phim “Một thời để nhớ” tháng 12-2014 ở huyện Hòa Vang được cựu chiến binh Trần Chiến Chinh đưa lên mạng xã hội, đến nay đã có hơn 350.000 lượt truy cập trên YouTube. Cuốn phim còn được công chiếu trong các buổi gặp mặt và giáo dục truyền thống cho cán bộ, cựu chiến binh, tuổi trẻ và nhân dân Hòa Vang. Từ cuốn phim mà nhiều gia đình đã tìm được mộ liệt sĩ, hài cốt thân nhân của mình. Chẳng hạn như ông Thuần, anh trai của liệt sĩ Phan Hữu Dũng, khi hy sinh là Trung đội trưởng. Khi xem cuốn phim của cựu chiến binh Trần Chiến Chinh, ông Thuần nghe được câu hát “Đi qua Hầm Xẻ-Cấm Đình. Tứ bề địch phục, Dũng nằm lại đây” thì biết đó chính là em mình. Liên hệ với ông Chinh và đọc nhật ký, gia đình biết rất rõ Trung đội trưởng Dũng hy sinh ngày 20-6-1971 và được chôn cất ở hang Dơi, hòn đá làm dấu đặt ở đầu. Vì thế việc cất bốc hài cốt liệt sĩ Phan Hữu Dũng khá thuận lợi.

Ông Chinh đã cùng các gia đình đồng đội đi tìm được 8 hài cốt liệt sĩ và cung cấp thông tin cho các đơn vị chức năng tìm được 30 hài cốt đồng đội.

Bia tưởng niệm bên cánh đồng

Trung đội nữ của Đại đội 2 Hòa Vang mang tên anh hùng Lê Thị Hồng Gấm được thành lập vào năm 1972, do chị Nguyễn Thị Xuân Mai làm Trung đội trưởng. Nhiều cô gái mới nhập ngũ như Hồ Thị Hồng Vân (Hòa Tiến), Ông Thị Minh Nguyệt (Hòa Châu) được bổ sung vào Trung đội. Ngày 28-1-1973, bộ đội Đại đội 2 quyết tâm “cắm cờ giữ đất”, phản kích hàng chục đợt tấn công của địch. Riêng tổ của 3 chị Xuân Mai, Hồng Vân, Minh Nguyệt vẫn bám trụ đến cùng. Do tương quan lực lượng giữa ta và địch quá chênh lệch nên sau nhiều đợt phản kích, các chị hết đạn và anh dũng hy sinh. Chiến công của các chị đã được Mặt trận 4 Quảng Đà tuyên dương “Tổ chiến đấu anh dũng Nguyễn Thị Xuân Mai”.

Là người sống giàu tình cảm, chị Xuân Mai dành nhiều tình thương cho những người em kết nghĩa, trong đó có Trần Chiến Chinh. Trước khi ra trận, họ thường viết thư để động viên tinh thần người ở nhà. Rất nhiều bức thư nho nhỏ như thế, cựu chiến binh Trần Chiến Chinh vẫn còn giữ kỹ đến bây giờ. Bức thư cuối cùng dài hai trang, nét chữ chân phương màu mực biếc, được chị Mai viết đêm 25-1-1973, ông vẫn còn lưu giữ và đọc nhiều lần: “Chiến Chinh-em yêu quý!... Chị ước sao tuổi xuân cứ kéo dài thêm nữa để có thể sau chiến tranh tiếp tục vào trường thực hiện cho trọn vẹn ước vọng của đời mình. Ôi có lớp người nào mang nhiều khát vọng như lớp người chúng ta đang sống... Hãy chiến đấu như những người cộng sản, lời chúc của em cũng là lời thề của chị, trận đánh sắp bắt đầu”.

Trở về sau chiến dịch “cắm cờ giữ đất”, cậu em Chiến Chinh đau đớn vô cùng khi biết chị đã hy sinh. Những trang nhật ký đầu năm 1973 của ông thấm đẫm nỗi tiếc thương 3 nữ chiến sĩ Trung đội nữ Lê Thị Hồng Gấm. Mỗi lần đọc lại, ông vẫn thổn thức khôn nguôi. Trong Ban liên lạc truyền thống Đại đội 2 và Khu đội 2 Hòa Vang, là người con xã Hòa Phong, nhiều năm nay, cựu chiến binh Trần Chiến Chinh luôn tâm niệm phải làm sao có một tấm bia hoặc tượng đài ghi dấu chiến công oanh liệt của 3 chị Xuân Mai, Minh Nguyệt, Hồng Vân ngay tại thôn Dương Lâm. May mắn là ý tưởng này được lãnh đạo Huyện ủy Hòa Vang chấp thuận và giao các cơ quan chức năng phối hợp với các cựu chiến binh thực hiện.

Sau thời gian chuẩn bị, Bia chiến tích Trung đội nữ Lê Thị Hồng Gấm, Đại đội 2, Khu đội 2 Hòa Vang đã được khánh thành cuối năm 2018, với kinh phí gần 700 triệu đồng, nổi bật giữa cánh đồng lúa xanh. Chưa dừng ở đó, năm 2024, Huyện ủy Hòa Vang tiếp tục đầu tư 1,65 tỷ đồng mở rộng, nâng cấp Bia chiến tích Trung đội nữ Lê Thị Hồng Gấm trên diện tích 500m2. Bức họa từ ảnh thật 3 cô gái quả cảm và lá thư của chị Xuân Mai khắc trên bia có sức lay động lòng người. Khuôn viên bia chiến tích trở thành “địa chỉ đỏ” tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống sinh động cho thanh niên, học sinh TP Đà Nẵng.

Tính đến nay, ông Trần Chiến Chinh đã cùng ban chỉ huy Khu 2 Hòa Vang tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương liên tiếp làm các bia tưởng niệm những trận đánh lớn và các di tích lịch sử liên quan. Những cuốn nhật ký của ông như một nhân chứng giúp khẳng định những địa danh này. Mới đây nhất là Biểu tượng Khu 2 Hòa Vang (tháng 3-2024). Cuốn nhật ký cũng hỗ trợ ông và đồng đội trong làm hồ sơ để Nhà nước phong tặng Đại đội 2, Khu 2 Hòa Vang danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân năm 2018. Năm 2022, từ 3 cuốn nhật ký đã viết những năm chiến tranh, ông biên tập, viết lại thành cuốn Hồi ký “Điều còn mãi” được Nhà xuất bản Quân đội nhân dân in 1.300 cuốn, phát hành rộng rãi để người đọc, nhất là lớp trẻ có thể hình dung về cuộc chiến tranh, về đời sống, công tác, chiến đấu của thế hệ ông cha, từ đó thêm tri ân thế hệ đi trước.

Bài và ảnh: HỒNG VÂN