Đặc biệt hơn, phần nhiều những hình ảnh và hiện vật ấy gắn với tình hữu nghị chiến đấu cao cả Việt Nam-Liên Xô.
Trước mắt chúng tôi là những bức ảnh và một số hiện vật đã nhuốm màu thời gian nhưng vẫn lung linh một giá trị vĩnh hằng. Có thể kể ra đây một số hình ảnh tiêu biểu: Từ những ngày đầu chiến tranh chống đế quốc Mỹ, các chiến sĩ Xô viết đã huấn luyện Trung đoàn Tên lửa 236, góp phần quan trọng vào chiến công đầu ngày 24-7-1965; đoàn học viên Việt Nam chụp ảnh lưu niệm với giáo viên bay Liên Xô; lớp đào tạo chỉ huy chuyên ngành hàng không của Việt Nam tại Liên Xô… Về hiện vật, ngoài sách và phù hiệu, biểu tượng Hải-Lục-Không quân Liên Xô, chiếc huy hiệu quốc tế của Trung tướng Satalop tặng đồng chí Đào Đình Luyện, chiếc mũ của đồng chí Colia tặng đồng chí Tạ Minh Tâm-trắc thủ của Tiểu đoàn 61, Trung đoàn 236… người xem vô cùng xúc động trước lá thư của một bà mẹ Nga có con trai hy sinh trên đất nước Việt Nam. Bức thư đề ngày 28-9-1972 có đoạn viết:
Các bạn Việt Nam kính mến!
Tôi là Brindicova Nadrezhda Kharitovna, là mẹ của một sĩ quan quân đội Liên Xô, người đã hy sinh trong cuộc chiến đấu bảo vệ tự do và độc lập của đất nước các bạn. Cái chết của con trai tôi do đế quốc Mỹ xâm lược gây ra, là một tổn thất to lớn đối với tôi và gia đình… Nhưng cùng với sự mất mát đó, là người mẹ tôi rất tự hào về đứa con của mình. Người con đã vì nghĩa vụ quốc tế cao cả mà đến với đất nước anh hùng của các bạn, để bảo vệ nó đến hơi thở cuối cùng và hiến dâng cả cuộc sống của mình cho tương lai tốt đẹp của các bạn…
Trong một lần ghé thăm Bảo tàng PK-KQ, chúng tôi tình cờ gặp được cựu chiến binh có hai tập giáo án, một tiếng Nga, một tiếng Trung đang được trưng bày tại đây. Đó là Đại tá Quách Hải Lượng (đã mất hồi tháng 9-2019), Đội trưởng Đội Phiên dịch lúc bấy giờ. Qua cuộc trò chuyện với ông, càng sáng rõ hơn tình đoàn kết hữu nghị chiến đấu Việt-Liên Xô thiêng liêng và cao cả.
    |
 |
|
Khu trưng bày các hình ảnh, hiện vật về tình hữu nghị Việt Nam-Liên Xô của Bảo tàng Phòng không-Không quân thu hút sự quan tâm của khách đến tham quan và học tập. Ảnh: THANH BÌNH. |
Đại tá Quách Hải Lượng xúc động trải lòng, Quân chủng PK-KQ gặp gỡ các chiến sĩ Xô viết bắt đầu từ bộ đội tên lửa phòng không. Câu nói quen thuộc giữa các chiến sĩ tên lửa Việt Nam và Xô viết mỗi khi gặp nhau là: “Các bạn chiến đấu cùng chiến hào”. Những người con của nhân dân Xô viết đến Việt Nam không chỉ giúp chúng ta về trang bị vũ khí, chuyển giao công nghệ, huấn luyện kỹ thuật, đào tạo các chuyên ngành mà còn kề vai sát cánh với bộ đội Việt Nam trên chiến trường. Đó là một tình hữu nghị được thử thách trong khói lửa chiến tranh, từ những trận đánh đầy cam go, ác liệt.
Không chỉ tham gia chiến đấu bảo vệ Thủ đô Hà Nội, khi đơn vị cơ động vào chiến trường miền Trung-nơi tuyến lửa Vĩnh Linh hay Quảng Trị, các chuyên gia Liên Xô vẫn luôn sát cánh cùng bộ đội tên lửa Việt Nam. Họ bám sát trận địa, lắng nghe các ý kiến kể cả ý kiến của các chiến sĩ để điều chỉnh, cải tiến khí tài, đáp ứng yêu cầu đánh tốt của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Có một câu chuyện khiến Đại tá Quách Hải Lượng nhớ mãi. Đó là lần đi cùng đoàn sĩ quan không quân Xô viết vào thị sát chiến trường. Trong chuyến đi này, ông được giao nhiệm vụ dẫn một thiếu tướng không quân Liên Xô đi quan sát thủ đoạn đánh phá cầu Hàm Rồng của không quân Mỹ. Mặc kệ tiếng máy bay gầm rú bổ nhào, ngay sát chân cầu Hàm Rồng, trong một hố cá nhân chật chội, vị tướng nước bạn đã quan sát toàn cảnh trận địa lúc xảy ra chiến sự với vẻ mặt rất bình thản và đầy trách nhiệm. Bao nhiêu năm đã qua, nhưng ký ức đẹp về các chiến sĩ Xô viết vẫn còn in đậm trong tâm trí ông và đồng đội. Có lẽ vì thế mà mỗi khi có dịp gặp nhau, những người cựu chiến binh của hai nước Việt-Nga vẫn luôn siết chặt vòng ôm trong những giọt nước mắt lăn dài xúc động. Họ lại gọi nhau bằng cụm từ thân thương “Các bạn chiến đấu cùng chiến hào”.
QUỲNH VÂN