Để tìm hiểu về đồng chí Lê Cảnh Nhượng, một chiến sĩ cách mạng trong cao trào cách mạng Xô viết Nghệ Tĩnh, chúng tôi đến gặp bà Lê Thị Mỹ Thiều, sinh năm 1952, nguyên Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, là con gái đồng chí Lê Cảnh Tốn (em ruột đồng chí Lê Cảnh Nhượng), hiện trú tại phường Sài Gòn, TP Hồ Chí Minh. Bà Thiều cho biết: “Thuở nhỏ, tôi đã được cha kể nhiều câu chuyện về bác Lê Cảnh Nhượng. Bác Nhượng được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 7-1930 và là một trong những đảng viên đầu tiên của làng Phong Nậm”.

leftcenterrightdel
 Di ảnh đồng chí Lê Cảnh Nhượng.

Đêm 31-8-1930, đồng chí Lê Cảnh Nhượng chỉ huy Đội tự vệ Phong Nậm phối hợp với đội tự vệ các làng tỏa ra canh gác các ngả đường, bến đò, cô lập huyện đường Thanh Chương với các làng xã... Rạng sáng 1-9-1930, một cuộc biểu tình lớn diễn ra trên địa bàn huyện Thanh Chương. Tiếng trống từ rú Nguộc gióng lên liên hồi, nhân dân Phong Nậm ở các ngả í ới gọi nhau kéo về địa điểm tập trung. Đồng chí Lê Cảnh Nhượng đứng lên dõng dạc: “Thưa bà con, chúng ta đừng mong đích đến thay đổi nếu như ta không tự thay đổi con đường! Thực dân Pháp và chính quyền tay sai đã giày xéo dân ta quá lâu! Chúng ta phải tự đứng lên đi theo Đảng Cộng sản Việt Nam, cùng đoàn kết đấu tranh cởi xiềng, đòi cơm áo, ruộng đất!”.

Đồng chí Lê Cảnh Nhượng vừa nói xong, truyền đơn tung bay rợp trời, tiếng hô các khẩu hiệu của nhân dân như sấm dậy. Hòa cùng tiếng trống lệnh ở đỉnh rú Nguộc là tiếng trống lệnh của tổng Võ Liệt từ núi Tiến, núi Sừng Bò... Dưới sự lãnh đạo của chi bộ đảng, đoàn biểu tình tổ chức hàng ngũ chỉnh tề, vừa đi vừa giương cao cờ và biểu ngữ, hai bên là các đội tự vệ. Cả Thanh Chương náo động bởi tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng mõ và tiếng reo hò. Tri huyện Phan Sĩ Bàng phải bỏ lại triện và chạy trốn. Địch tại đồn Rào Gang, đồn Chợ Đàng, đồn Bích Thị, đồn Thanh Quả, đồn Rạng đều lần lượt đầu hàng. Chính quyền Xô viết của nhân dân được thành lập.

Đầu năm 1931, làng Phong Nậm lập riêng một chi bộ, đồng chí Lê Cảnh Nhượng được cử làm Phó bí thư chi bộ phụ trách tự vệ. Sau đó ít lâu, đồng chí được giao làm Bí thư chi bộ.

“Tháng 4-1931, bác Nhượng được cấp trên cử vào Ban Chấp hành Tổng bộ Xuân Lâm. Tổng bộ chuyển từ Xuân Dương về Phong Nậm và ở ngay trong nhà của bác. Trước sự lùng soát gắt gao của mật thám tay sai, bác Nhượng chủ động đưa tất cả đảng viên bị lộ vào trại Tràng Ri (cách làng 7km) để bảo toàn lực lượng, tiếp tục cuộc chiến đấu. Ban ngày, bác Nhượng cùng anh em vào khe núi in truyền đơn; đêm đến đem về làng rải, kêu gọi quần chúng nhân dân giữ vững tinh thần. Cũng thời gian này, cơ sở Tràng Ri bị lộ, Tổng ủy phân công bác Nhượng đi liên lạc với Tỉnh ủy Nghệ An. Tỉnh ủy chủ trương phân công cán bộ về các huyện nắm tình hình, chuẩn bị cho việc củng cố lại tổ chức đảng ở Nghệ An và định ra phương hướng, chủ trương công tác. Bác Nhượng được phân công về huyện Nam Đàn cùng với đồng chí Lê Xuân Đào. Tháng 9-1931, bác Nhượng được cử vào Ban Tài chính Tỉnh ủy Nghệ An do đồng chí Lê Xuân Đào làm Trưởng ban.

Trước sự khủng bố điên cuồng của địch, cơ quan Tỉnh ủy phải liên tiếp thay đổi chỗ ở. Ngày 18-4-1932, bác Nhượng sa vào tay giặc. Biết bác là đảng viên cốt cán nằm trong Ban Tài chính Tỉnh ủy, địch xếp bác vào loại “những thành phần đặc biệt nguy hiểm”. Không ngày nào tên Chánh mật thám Bidê hay Tổng đốc Nghệ An Nguyễn Khoa Kỳ và tùy tùng không giở trò tra tấn, đánh đập hòng moi thông tin quan trọng để cấp báo, xu nịnh chính quyền thực dân Pháp. Nhưng dù kẻ thù dùng đủ các ngón đòn tra tấn cũng không khuất phục được bác Nhượng. Trong nhà lao Vinh, bác tôi vẫn giữ vững lời thề trung kiên với Đảng. Bác động viên anh em, đồng chí của mình và tổ chức học tập lý luận của Đảng...”, bà Lê Thị Mỹ Thiều kể lại.

Tháng 1-1933, giặc Pháp hèn hạ đưa đồng chí Lê Cảnh Nhượng về xử bắn tại cánh đồng làng Phong Nậm để thị uy, khủng bố tinh thần cách mạng của nhân dân. Trước phút hy sinh, đồng chí vẫn hiên ngang, vạch trần tội ác của thực dân Pháp và tay sai bán nước rồi dõng dạc hô to: “Đả đảo thực dân Pháp và bọn Nam triều phong kiến! Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!”.

ĐẶNG HUYỀN TRANG