Người chép Điều lệ Đảng trong nhà lao Phú Quốc

Từ nhà giáo trở thành Dũng sĩ diệt xe cơ giới

Ngày 27-3-2025, tại Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày (thôn Nam Quất, xã Nam Triều, huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội), các cựu tù đang sinh sống trên mọi miền đất nước tề tựu, gặp mặt nhân kỷ niệm 52 năm Ngày chiến thắng trở về. Gặp chúng tôi, thương binh Phùng Văn Bốn vẫn rưng rưng khi kể về kỷ vật thiêng liêng của mình hiện đang được trưng bày tại đây, đó là cuốn Điều lệ Đảng mà ông đã chép tay trong nhà lao Phú Quốc. Tại Bảo tàng, cuốn Điều lệ Đảng chép tay được trưng bày ở vị trí trang trọng để ai đến tham quan cũng được chiêm ngưỡng, từ đó thêm khâm phục ý chí, niềm tin của các chiến sĩ cách mạng dành cho Đảng quang vinh!

Hơn nửa thế kỷ trôi qua, những trang giấy của cuốn Điều lệ Đảng-tài liệu để các chiến sĩ cộng sản nghiên cứu, học tập trong nhà tù của địch-đã ố màu. Nhớ lại ngày tận tay trao kỷ vật quý giá này cho ông Lâm Văn Bảng, Giám đốc Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, ông Bốn không khỏi xúc động: “Đây là kỷ vật thiêng liêng nhất của đời tôi, tôi đã gìn giữ bao năm qua, định bụng sẽ mang theo khi về với Bác, với tổ tiên. Nhưng nghĩ lại, chính cuốn Điều lệ Đảng này đã trở thành bảo mệnh giúp anh em bạn tù chúng tôi sát cánh bên nhau giữ tròn khí tiết và niềm tin của người cộng sản, trung với Đảng, hiếu với dân, đồng cam cộng khổ đấu tranh với đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, chờ đến ngày phá bỏ xiềng gông trở về với đồng bào yêu quý. Nay, tôi trao tặng lại cho Bảo tàng truyền thống của các chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, để các thế hệ sau hiểu thêm về tấm lòng kiên trung của chúng tôi với Đảng quang vinh...”.

Ông Lâm Văn Bảng và ông Phùng Văn Bốn (bên trái) tại Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, tháng 3-2025. Ảnh: DẦN PHẠM

Sinh năm 1947, ở thôn Hòa Trúc, xã Hòa Thạch (huyện Quốc Oai, TP Hà Nội), đang làm giáo viên trường làng thì ngày 22-2-1968, Phùng Văn Bốn gác sách bút, tình nguyện đi bộ đội. Sau gần 2 tháng huấn luyện gấp, ngày 18-4-1968, anh vào Nam chiến đấu.

Ròng rã hơn 3 tháng hành quân, nếm trải bao trận sốt rét rừng, Phùng Văn Bốn vào đến Quảng Nam và được phân công về Đại đội 4, Tiểu đoàn 70, Tỉnh đội Quảng Nam. Đơn vị của Phùng Văn Bốn có nhiệm vụ mở đường để đơn vị phía sau đánh địch. Anh trở thành tay súng cừ khôi bắn cháy 4 xe tăng của Mỹ. Phùng Văn Bốn được cấp trên tặng thưởng danh hiệu Dũng sĩ diệt xe cơ giới. Ngày 9-9-1969, Phùng Văn Bốn được đặc cách kết nạp Đảng, lễ tuyên thệ tổ chức ngay cạnh xác chiếc xe tăng anh vừa bắn cháy.

Nhớ lại niềm vui quá lớn đến với mình năm xưa, thương binh Phùng Văn Bốn rưng rưng kể: “Đó là kỷ niệm suốt đời tôi không thể quên. Lúc tuyên thệ, tôi chỉ mặc... chiếc quần đùi. Trước đó, trong lúc quần nhau với địch, quần áo tôi đã rách tơi tả, mặt mũi lem luốc”.

Cuộc chiến không đơn độc

Ngày 23-7-1970, Đại đội của Phùng Văn Bốn gồm 32 người nhận lệnh từ cấp trên đi công tác đột xuất. Theo đội hình, Đại đội trưởng đi đầu đoàn quân, Phùng Văn Bốn khi đó là Đại đội phó đi cuối. Khi đến Bình Triều (Thăng Bình, Quảng Nam) thì đơn vị bị địch phục kích. Anh Bốn cùng đồng đội vừa rút lui, vừa chống trả quyết liệt. Bị địch bắn gãy bàn chân phải và xương ống chân trái, mảnh đạn cứa vào cổ chân và bụng dưới bên phải, thêm vết thương nặng ở đùi bên trái, Phùng Văn Bốn cố lê lết và tránh được vào một bụi cây.

Đến ngày thứ ba, địch đi tuần, phát hiện thấy vết máu, chúng kêu gọi đầu hàng. Thấy người lính nằm im bất động, chúng gọi dân bắt cáng về đồn. Tại đây, có một nhà báo đến phỏng vấn nên địch không dám thủ tiêu “tù binh cộng sản”, mà đưa về Tổng Y viện Duy Tân (Đà Nẵng) chữa trị. Đây là cơ duyên để Phùng Văn Bốn gặp được “người tốt” (trong đầu anh phỏng đoán là người của ta), bởi ngay phút giây đầu anh đã được người đó nhắc nhủ rằng: “Hãy tin vào ngày chiến thắng...”.

Nằm viện gần một tháng, Phùng Văn Bốn được đưa về giam ở Phòng Nhì Đà Nẵng. Nhớ lời “người tốt” đã dặn, dù bị địch hỏi cung, đánh đập dã man nhưng anh một mực không khai báo. Nếm trải đủ các ngón đòn tra tấn, địch không khai thác được gì liền đưa Phùng Văn Bốn đi biệt giam một tháng. Khi đó, trên người anh chỉ có một chiếc quần đùi, còn chiếc áo, anh đã tặng lại chị em tù.

Viết tiếp bản hùng ca chiến thắng

Hết thời gian ở phòng Nhì, Phùng Văn Bốn bị địch đưa về giam ở nhà tù Đà Nẵng. Biết trước kia anh là thầy giáo, tên Trung tá tâm lý chiến của Mỹ đến gặp và gọi anh là “giáo sư”. Khi địch vặn hỏi về mục tiêu giáo dục của Việt Nam, anh khảng khái trả lời: Mục tiêu đầu tiên của chúng tôi là: “Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào”. Tên Trung tá Mỹ gật đầu thán phục và rút thuốc lá mời anh.

Lặng người hồi lâu khi nhớ về những năm tháng sống trong nhà lao của địch, ông Bốn kể: “Trong tù, tôi được tổ chức đảng phân công dạy học cho các chiến sĩ cùng bị giam cầm. Dù ở trong tù nhưng Đảng có tổ chức rất nghiêm. Chúng tôi học chính trị, triết học dưới mọi hình thức, nhưng vẫn che mắt được bọn cai ngục”.

Trong nhà tù Đà Nẵng khi đó có một Đảng bộ gồm 5 chi bộ. Theo yêu cầu của Đảng ủy, cần có một cuốn Điều lệ Đảng để sinh hoạt nên Đảng ủy quyết tâm phục dựng lại. Bước đầu, Đảng ủy giao cho các chi bộ xây dựng khung của Điều lệ Đảng, sau đó, các chi bộ nhận về tự sưu tầm, ai nhớ gì về Điều lệ Đảng thì viết, rồi trao đổi lẫn nhau để nghiên cứu, bổ sung. “Tai mắt của bọn cai ngục ở khắp nơi. Tìm giấy và bút rất khó. Cuối cùng, tất cả các loại giấy được huy động: Giấy khám bệnh, giấy gói cá, giấy thực đơn nhà bếp, mép của tờ Tin Sáng-tờ báo duy nhất địch cho anh em tù binh đọc-được nhặt nhạnh, giấu giếm, còn bút thì xin của anh nuôi, lấy cắp khi đi khám bệnh”, ông Bốn nhớ lại.

Hai trang của cuốn Điều lệ Đảng chép tay-hiện vật tại Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày. Ảnh: PHÚ XUYÊN

Gần một năm sau thì tài liệu về Điều lệ Đảng hoàn thành. Đảng ủy tập hợp lại, chính thức giao cho thầy giáo Phùng Văn Bốn chép lại thành một cuốn hoàn chỉnh. Ông Bốn xúc động nói: “Tôi tận dụng mọi lúc, mọi nơi để viết, lính cai ngục sơ hở là tôi viết. Nhiều lần tôi viết Điều lệ Đảng ở tờ giấy dưới, còn tờ trên là những bài toán về hình học. Khi địch hỏi, tôi giấu tờ dưới xuống cát, chỉ còn tờ giải toán ở trên thì đưa ra. Có lần bọn địch bắt tôi, bảo là giải toán cũng phạt. Bọn chúng giam tôi ở ngoài trời 15 ngày, bắt ăn đói, nhịn khát”.

Khi anh Bốn đang chép dở Điều lệ Đảng thì bị chuyển ra Phú Quốc. Rất may, địch cho tất cả anh em của 5 chi bộ ra và vẫn được ở cùng một khu. Anh Bốn lại viết tiếp. Bọn cai ngục phát hiện việc anh “làm toán” liền cho ra ở “két-sô” 15 ngày, không cho ăn muối, chỉ có cơm hẩm và nước. Khi anh kiệt sức thì chúng mới trả về phòng giam.

Vừa hồi tỉnh, anh Bốn lại tìm mọi sơ hở của cai ngục để thực hiện tâm huyết của mình. Cuối cùng, cuốn Điều lệ Đảng đã hoàn thành. Anh Bốn còn chép ra được 5 cuốn, bí mật chuyển cho 5 chi bộ. 5 cuốn Điều lệ Đảng đã trở thành niềm tự hào, là kim chỉ nam, là niềm tin tất thắng của các chiến sĩ cách mạng trong nhà lao Phú Quốc. Những điều lệ của Đảng tỏa sáng trong ngục tù tối tăm, soi đường, chỉ lối cho các chiến sĩ đấu tranh vì một mục tiêu cao cả, vì tấm lòng của một đảng viên chân chính dành cho Tổ quốc, đồng bào thân yêu. Từ khi được chuyền tay cuốn Điều lệ Đảng, mục đích đấu tranh của các chiến sĩ cách mạng trong nhà lao Phú Quốc có hướng đi rõ ràng. Nhiều cuộc đấu tranh thắng lợi khiến bọn cai ngục phải nhượng bộ trước những yêu cầu về quyền sống, quyền con người tối thiểu của các chiến sĩ bị tù đày.

Tháng 3-1973, trong cuộc trao đổi tù binh, thương binh Phùng Văn Bốn được trở về trong vòng tay đồng bào, trở về với Đảng. Hành trang người cựu tù Phú Quốc mang về quê hương chỉ có duy nhất cuốn Điều lệ Đảng mà anh đã dùng hết tâm huyết, sự mưu trí, lòng dũng cảm để chép lại từ nơi ngục tù.

PHẠM THỊ DẦN