Theo giới thiệu của Phòng Chính trị, Bộ CHQS tỉnh Hà Tĩnh, chúng tôi tới thăm Đại tá Nguyễn Xuân Nga, nguyên Đội trưởng Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ, ở thôn Thanh Tiến, xã Đồng Môn, TP Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh. Khi được hỏi về kỷ niệm trong những năm tham gia tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, ông Nga xúc động kể: “Tháng 9-1999, tôi được cấp trên điều động, bổ nhiệm Đội trưởng Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ thuộc Bộ CHQS tỉnh Hà Tĩnh. Tôi có 12 lần (tương ứng 12 mùa khô) trực tiếp tham gia tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trên đất bạn Lào. Còn nhớ, đầu tháng 10-2000, khi đó, tôi là Trung tá, Đội trưởng chỉ huy 15 cán bộ, nhân viên; phía bạn Lào có Trung tá Nếnh Lò Vàng, Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Viengthong, tỉnh Bolikhamxay và Trung úy Bua Và Vang, cán bộ Ban CHQS huyện Viengthong hỗ trợ. Chúng tôi hành quân bộ hai ngày đường từ trung tâm huyện Viengthong tới khu vực bản Phonhom (nay thuộc bản Namyang). Tại đây, chúng tôi tìm kiếm được 5 hài cốt liệt sĩ. Để tiếp tục tìm kiếm, tôi trao đổi với đồng chí Nếnh Lò Vàng giao cho du kích và bà con dân bản trông nom những hài cốt liệt sĩ đặt tại nhà văn hóa của bản.
Lúc đó tôi lo lắm, hỏi đi hỏi lại các đồng chí ở Ban CHQS huyện Viengthong là để đó có an toàn không? Và họ đều khẳng định sẽ luôn có người canh gác, bảo đảm tuyệt đối an toàn. Tiếp đó, chúng tôi di chuyển đến khu vực núi thuộc bản Samxop, huyện Viengthong. Ở đây 3 ngày đêm, đến ngày thứ ba, chúng tôi may mắn phát hiện, cất bốc được 5 hài cốt liệt sĩ. 3 đêm ở đây, tôi đều không ngủ được vì lo 5 hài cốt liệt sĩ gửi lại không biết có an toàn không? Nếu xảy ra chuyện gì thì tôi có tội với các bác, các anh và vi phạm kỷ luật Quân đội. Ngay sau đó, chúng tôi hành quân mang thêm 5 hài cốt liệt sĩ về nhà văn hóa ở bản Phonhom. Về gần tới nơi, thấy mùi hương lan tỏa, tôi vội chạy lên trước kiểm tra. Chúng tôi cảm động khôn xiết khi tại nơi đặt hài cốt liệt sĩ, bà con ở đây phân công nhau canh gác, thắp hương rất chu đáo, cẩn thận...”.
    |
 |
| Lễ truy điệu và an táng các liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ Nầm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Ảnh do đơn vị vung cấp |
Trước khi về làm Trợ lý Chính sách, dân vận Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ (tháng 6-2021), Thiếu tá Nguyễn Đình Hiếu đã có thời gian học tập tại Trường Đại học Quốc gia Lào (2003-2009). Thiếu tá Nguyễn Đình Hiếu chia sẻ: “Một ngày trung tuần tháng 12-2021, tôi tham gia hướng tìm kiếm hài cốt liệt sĩ ở bản Thongmiengkham, huyện Khamkeuth, tỉnh Bolikhamxay do đồng chí Trung tá (nay là Thượng tá) Nguyễn Khắc Đồng, Đội trưởng chỉ huy. Chúng tôi ngồi ven đường nghỉ trưa, vô tình gặp người đàn ông khoảng 70 tuổi đi rừng về. Ông hỏi chúng tôi đi đâu, làm gì? Tôi nói chúng tôi là người Việt Nam, đi tìm kiếm hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Lào. Ông bảo, hồi xưa có nhiều đoàn người vận chuyển hàng hóa, trú quân ở khu vực này. Rồi ông chỉ tay về phía hang cách vị trí chúng tôi đứng chừng 500m, nơi có bộ đội hy sinh những năm chiến tranh. Vậy là chúng tôi nhờ ông dẫn đường lên tận hang núi. Ở đó, chúng tôi tìm được một mộ liệt sĩ. Ai nấy đều xúc động, rớm nước mắt thu thập di vật của đồng đội...”.
Thượng tá Phạm Hữu Tiến, Chính trị viên Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ lần đầu tiên tham gia tìm kiếm đồng đội đã xúc động kể lại: “Ngày 5-11-2022, khi đơn vị tổ chức khám và phát thuốc miễn phí cho nhân dân bản Namyang, huyện Viengthong, tỉnh Bolikhamxay, chúng tôi được ông Chuông Vàng, sinh năm 1954, người dân tộc Mông, cho biết, vào năm 1969, bộ đội Việt Nam chiến đấu và trú quân tại dãy núi đá thuộc bản Phonhom. Nơi đây, máy bay Mỹ nhiều lần đến ném bom và nhiều khả năng có bộ đội Việt Nam hy sinh. Năm 2005, địa phương đắp đập thủy điện nên nhân dân đã chuyển đi nơi khác. Để vào được khu vực này phải đi bằng thuyền. Ngay sau đó, chúng tôi đến gặp ông On Kẹo, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh huyện Viengthong để nắm thêm thông tin. Ông On Kẹo cũng khẳng định có bộ đội Việt Nam hy sinh ở khu vực núi đá thuộc bản Phonhom. Sau đó, chúng tôi kết nối thông tin, liên hệ với Ban liên lạc Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam tại Lào thì được biết, năm 1969 có Tiểu đoàn 44B thuộc Tỉnh đội Hà Tĩnh tham gia chiến đấu tại bản Phonhom...”.
Đôi mắt nhìn xa xăm, Thượng tá Phạm Hữu Tiến kể tiếp: “Sau khi làm công tác chuẩn bị, sáng 9-11-2022, chúng tôi cùng cán bộ Ban CHQS huyện Viengthong và người dẫn đường vào bản Phonhom vừa bơi thuyền vừa đi bộ qua các dãy núi, vì trời tối nên chúng tôi nghỉ lại trong rừng. Sáng hôm sau, chúng tôi tiếp tục đi bộ vượt qua hai cánh rừng, khoảng 11 giờ ngày 10-11 thì tới dãy núi đá bản Phonhom. Đây là dãy núi đá tai mèo, cao khoảng 40-50m, có một hang đá rất sâu nhưng cửa hang đã sập do bị ném bom, chỉ còn một khe nhỏ để chúng tôi chui vào. Thoạt đầu, anh em phát hiện có hai ống pháo sáng của Mỹ và rất nhiều mảnh bom. Với kinh nghiệm và linh tính, chúng tôi nhận định, bộ đội ta trước đây có thể đã trú quân và hy sinh trong hang. Sau khi hội ý, giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ phận, chúng tôi vào hang để tìm kiếm và phát hiện 5 hài cốt liệt sĩ ở 5 vị trí khác nhau. Mỗi hài cốt đều có đầy đủ di vật như đế giày, mặt thắt lưng. Đặc biệt, chúng tôi còn phát hiện 4 nồi nấu cơm, trong đó có 1 chiếc khắc chữ a3, b1 (tiểu đội 3, trung đội 1); 2 đĩa hai ngăn; 1 dây xích; nhiều mảnh bom; vỏ đạn các loại... Lúc này, cảm giác như tìm được người thân của mình khiến mọi mệt mỏi của chúng tôi đều tan biến. Sau đó, chúng tôi tiến hành các thủ tục cất bốc 5 hài cốt liệt sĩ về đơn vị. Đây cũng là lần đầu tiên tôi trực tiếp tham gia, tìm thấy và cất bốc được 5 hài cốt liệt sĩ trong một ngày”.
|
 |
| Lãnh đạo, chỉ huy Bộ CHQS tỉnh Hà Tĩnh và Bộ CHQS tỉnh Bolikhamxay (Lào) ký kết, trao đổi biên bản hợp tác định kỳ năm 2023. |
Kể từ năm 1999 đến 2023, Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ đã tìm kiếm, quy tập được 810 hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện, chuyên gia Việt Nam hy sinh tại nước bạn Lào và 149 hài cốt liệt sĩ hy sinh ở trong nước. Chỉ tính riêng mùa khô 2022-2023, sau gần 7 tháng thực hiện nhiệm vụ, đơn vị đã tổ chức tìm kiếm, quy tập được 10 hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Lào; phối hợp chặt chẽ với Ban Công tác đặc biệt các địa phương của nước bạn Lào tổ chức bàn giao, di chuyển, hồi hương 10 hài cốt liệt sĩ về nước và tổ chức lễ truy điệu, an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ Nầm (huyện Hương Sơn) chu đáo, trang nghiêm, trọng thể.
Để thực hiện hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trong thời gian tới, Đại tá Võ Quang Thiện, Chính ủy Bộ CHQS tỉnh Hà Tĩnh nhấn mạnh, đơn vị tiếp tục tăng cường, đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tích cực cung cấp thông tin và phối hợp tham gia các hoạt động tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Chủ động xây dựng tốt mối quan hệ, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền các tỉnh, các lực lượng của nước bạn Lào thống nhất kế hoạch bảo vệ, dẫn đường, khảo sát, tổ chức tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ kết hợp tuyên truyền, vận động nhân dân nước bạn Lào cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ. Cùng với đó, các cấp, các ngành cần quan tâm chăm lo, bảo đảm kịp thời, đầy đủ các chế độ, chính sách đối với lực lượng làm nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ...
Đội Quy tập hài cốt liệt sĩ cần tiếp tục củng cố, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện; làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng, học tập, huấn luyện, nâng cao trình độ về mọi mặt; từng đồng chí tự học tập để nâng cao hiểu biết về phong tục, tập quán và tiếng Lào. Kịp thời kiện toàn đầy đủ quân số theo biên chế, xây dựng ý chí quyết tâm cho cán bộ, chiến sĩ sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
THÁI KIÊN