Ông bảo, được cử sang nước bạn là một điều bất ngờ vì trước đó, ông vừa có quyết định chuyển công tác về Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao với chức danh Kiểm sát viên cao cấp-Vụ trưởng Vụ Kiểm sát chung. Ông nhớ lại: “Tháng 6-1979, tôi nhận được điện của anh Lê Đức Thọ (Trưởng ban Tổ chức Trung ương, người phụ trách vấn đề Campuchia của Việt Nam-PV) từ Campuchia, triệu tập tôi sang dự hội nghị của chuyên gia Việt Nam giúp cách mạng Campuchia. Sau hội nghị, anh Thọ giao nhiệm vụ cho tôi về bàn với Ban Bí thư Trung ương Đoàn chọn một số cán bộ có kinh nghiệm và năng lực, lập thành đoàn chuyên gia thanh niên Việt Nam sang giúp bạn xây dựng Đảng, chính quyền, quân đội và các đoàn thể quần chúng”.
Mặc dù rất bất ngờ nhưng xác định rõ trách nhiệm của người cách mạng nên đồng chí Nguyễn Văn Đệ sẵn sàng nhận nhiệm vụ. Ngay khi về nước, ông gặp Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Trần Hữu Dực báo cáo lại ý kiến của đồng chí Lê Đức Thọ và quyết định của Ban Tổ chức Trung ương về việc thôi các nhiệm vụ ở Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao. Ông trở lại Trung ương Đoàn-nơi mình vừa chia tay không lâu. Ông tích cực làm việc với Ban Bí thư Trung ương Đoàn tuyển chọn cán bộ có năng lực, phẩm chất tốt, có sức khỏe để lập thành bộ máy tối thiểu ban đầu. Chưa đầy 3 tuần chuẩn bị, đoàn chuyên gia gồm 7 người do Bí thư Trung ương Đoàn Nguyễn Văn Đệ làm Trưởng đoàn đã sang đến thủ đô Phnom Penh. Trước cảnh nhà cửa đổ nát, cây cỏ um tùm, điện nước không có, dụng cụ sinh hoạt, công tác thiếu thốn..., các thành viên trong đoàn chuyên gia đều xác định rõ tinh thần khắc phục khó khăn. “Trước lúc bắt tay vào việc, chúng tôi thảo luận và thống nhất những vấn đề chủ yếu cần quán triệt trong tất cả cán bộ, nhân viên và trong mọi hoạt động của chuyên gia. Đó là, phải nắm chắc đặc điểm, phong tục, tập quán, trình độ dân trí của bạn để tránh chủ quan, nôn nóng, rập khuôn kinh nghiệm của Việt Nam đối với bạn. Nhất là xác định tư tưởng, chấp nhận mọi khó khăn, thiếu thốn về tinh thần lẫn vật chất và điều kiện, phương tiện làm việc”-ông cho biết.
    |
 |
| Đồng chí Nguyễn Văn Đệ (thứ hai, từ phải sang) tại Lễ trao tặng Huy hiệu "Vì nghĩa vụ quốc tế" (tháng 6-2005). Ảnh chụp lại |
Ở Campuchia lúc ấy, chế độ diệt chủng Pol Pot vừa mới bị lật đổ hơn nửa năm nên tàn dư vẫn còn. Lực lượng của ta vừa giúp bạn khôi phục đất nước, vừa phải nêu cao tinh thần cảnh giác trước những âm mưu của địch hòng phá hủy thành quả cách mạng của quân và dân Campuchia. Trong khi đó, làm chuyên gia giúp bạn là việc hoàn toàn mới mẻ, chưa có tiền lệ. Trên cương vị trưởng đoàn chuyên gia giúp Campuchia xây dựng lực lượng thanh niên, đồng chí Nguyễn Văn Đệ đã cùng với các cộng sự của mình vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Họ sẵn sàng làm bất cứ việc gì có thể để giúp bạn nhanh chóng trưởng thành, thực hiện tốt mọi yêu cầu, nhiệm vụ.
Sau khi ổn định tổ chức, phân công, phân nhiệm rõ ràng cho từng cán bộ, công việc đầu tiên của họ là kết hợp với chuyên gia của Ban Tổ chức Trung ương Đảng ta (B68) và cán bộ tổ chức của bạn tuyển chọn, sắp xếp chức danh công tác cho một số cán bộ chủ chốt của bạn, xác lập mối quan hệ giữa tổ chức thanh niên của bạn với đoàn chuyên gia thanh niên Việt Nam. Hơn 40 năm đã trôi qua, ông vẫn nhớ rõ tên của nhiều đồng chí, như: Nút Thọn, Bí thư Trung ương Đoàn Thanh niên nhân dân cách mạng Campuchia; Kon Nem, Phó bí thư phụ trách các hoạt động đoàn thanh niên; Men Kuon, Ủy viên Thường vụ, phụ trách công tác tổ chức; Xu Xơ Đây, Ủy viên Thường vụ, phụ trách công tác mặt trận thanh niên Campuchia...
|
 |
| Đồng chí Nguyễn Văn Đệ (bên phải) tặng quà mừng thọ hội viên Ban liên lạc cựu chuyên gia Việt Nam giúp Campuchia (tháng 11-2005). Ảnh chụp lại |
Song song với việc giúp bạn tổ chức lực lượng, đoàn chuyên gia của ta cũng khẩn trương chuẩn bị mở lớp huấn luyện cho cán bộ thanh niên bạn ở các tỉnh, giúp họ hiểu biết và nhanh chóng xây dựng hệ thống tổ chức đoàn ở cấp tỉnh. Công việc này được giao cho đồng chí Tạ Bảo, Phó trưởng đoàn chuyên gia thanh niên phụ trách. Việc học tập, ăn ở, trợ cấp tiêu vặt, bút mực cấp cho học viên... đều do ngân sách của Đoàn chuyên gia B68 và Trung ương Đoàn tài trợ. Mỗi lớp khoảng 150 học viên, học trong 1,5 tháng. Ban đầu, do điều kiện của bạn còn nhiều thiếu thốn, hai lớp liên tục ta đều mở tại TP Hồ Chí Minh. Sau đó, Trung ương Đoàn ta hỗ trợ thêm kinh phí để mua sắm trang thiết bị giúp bạn mở lớp tại Phnom Penh. “Tôi còn nhớ, lần mở lớp đầu tiên tại Phnom Penh, học sinh đến quá đông, thiếu giường ngủ, thiếu cả thức ăn, bát đũa. Bạn cử cán bộ đến đề nghị chuyên gia giúp, chúng tôi phải thu xếp nằm chung, nhường giường chiếu cho bạn, nhanh chóng chặt tre vót đũa, chặt chuối, thái rau giúp bạn giải quyết khó khăn, ổn định tư tưởng cho học viên. Lớp học kết thúc, chúng tôi còn giúp bạn sắp xếp bộ máy, thành lập tổ chức đoàn ở các tỉnh, cử chuyên gia đến tận tỉnh phối hợp với chuyên gia Việt Nam ở các tỉnh bạn để hướng dẫn công tác Đoàn đi vào hoạt động thiết thực”-ông nói.
|
 |
| Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam với nhân dân Campuchia. Ảnh: NGUYỄN DĨNH |
Trong câu chuyện với chúng tôi, đồng chí Nguyễn Văn Đệ không giấu nổi niềm tự hào và hạnh phúc khi chỉ trong thời gian ngắn, với sự giúp đỡ của ta, đội ngũ cán bộ phụ trách công tác thanh niên của bạn trưởng thành nhanh chóng. Sau 3 năm, đoàn chuyên gia của ta hoàn thành nhiệm kỳ đầu tiên-nhiệm kỳ khó khăn, gian khổ nhất. Mà như ông kể, chỉ với 6 riel trợ cấp mỗi tháng, chuyên gia phải tự túc mọi thứ. Hậu cần B68 cấp gì ăn nấy nên các gia đình ở trong nước phải tìm cách tiếp tế hoặc có ai về TP Hồ Chí Minh thì mua thêm muối vừng để ăn. Tuy vậy, không ai trong số họ nản lòng. Tất cả luôn nêu cao quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. Một điều vui mừng hơn với họ là những cán bộ chủ chốt của bạn được chuyên gia lựa chọn lúc đầu sau này đều trưởng thành, giữ mối quan hệ gắn bó giữa Việt Nam và Campuchia.
Bản thân đồng chí Nguyễn Văn Đệ sau khi hoàn thành nhiệm kỳ chuyên gia, trở về nước, tiếp tục đảm nhiệm nhiều vị trí công tác. Từ khi nghỉ hưu năm 1990, ông tích cực vận động và là người có công đầu trong việc thành lập Ban liên lạc cựu chuyên gia Việt Nam giúp Campuchia tháng 6-1998. Ông tâm sự: “Cán bộ chuyên gia Việt Nam đi làm nhiệm vụ quốc tế ở Campuchia đều tai nghe mắt thấy những thảm họa đau thương mà bọn diệt chủng Pol Pot gây ra. Tháng ngày đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi cùng nhân dân Campuchia không bao giờ chúng tôi quên được”. Chính vì vậy mà nhiều năm trên cương vị Phó trưởng ban Thường trực Ban liên lạc cựu chuyên gia Việt Nam giúp Campuchia, ông đã cùng các thành viên trong ban liên lạc tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa, lan tỏa tinh thần tương thân tương ái, đoàn kết quốc tế đến thế hệ trẻ hôm nay. Năm 2005, ông được Thủ tướng Chính phủ tặng Huy hiệu “Vì nghĩa vụ quốc tế” ngay trong đợt đầu tiên.
SONG THANH - VĂN TÁM