Sinh thời, chúng tôi may mắn được nhiều lần trò chuyện với Trung tướng Nguyễn Phúc Thanh tại nhà riêng. Dù lúc đó sức khỏe của ông đã giảm sút nhiều do căn bệnh ung thư, hậu quả của việc bị nhiễm chất độc da cam/dioxin trong kháng chiến, nhưng ông vẫn nén những cơn đau, dành thời gian chia sẻ kỷ niệm thời chiến với chúng tôi.

Tháng 11-1964, đang học cấp 3, ông vẫn quyết định rời quê hương lên đường nhập ngũ. Hơn 11 năm ở chiến trường, trưởng thành từ chiến sĩ đến cán bộ chỉ huy sư đoàn, ông đã tham gia 138 trận, tiêu diệt được 176 tên địch, bắn cháy 3 xe tăng và 1 máy bay trực thăng của Mỹ.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, Đại đội trưởng Đại đội 6, Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 9 Nguyễn Phúc Thanh có nhiệm vụ chỉ huy đơn vị đánh dinh tỉnh trưởng, giải phóng nhà lao Thừa Phủ, rồi phát triển xuống xây dựng trận địa chốt tại cầu Bến Ngự. Trung tướng Nguyễn Phúc Thanh nhớ lại: “Hôm đó trời rét đậm, nhưng chúng tôi vẫn hạ quyết tâm vượt sông. Kết hợp nghi binh với tiến công đột phá, Đại đội 6 đã tiêu diệt và bắt sống gần 700 tên địch, góp phần giải phóng Huế rồi chuyển sang phòng ngự tiến công địch suốt 25 ngày đêm cho đến khi có lệnh rút ra ngoại thành”.

Về tấm gương chiến đấu dũng cảm của đồng chí Nguyễn Phúc Thanh, trên Báo Quân giải phóng số đặc biệt ngày 25-1-1969 viết: “Trong năm qua, Nguyễn Phúc Thanh đã chỉ huy đơn vị đánh 36 trận, riêng anh diệt 117 tên địch, 1 xe tăng, được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất. Trong chiến đấu, anh là một cán bộ chỉ huy có bản lĩnh, nắm chắc thời cơ, biết phán đoán địch, táo bạo xử lý xoay chuyển tình thế trong tình huống hiểm nghèo, quyết giành thắng lợi. Nguyễn Phúc Thanh là tấm gương tiêu biểu cho tinh thần dũng cảm, mưu trí, sáng tạo, bình tĩnh, quyết đoán của một người cán bộ chỉ huy giỏi...”.

leftcenterrightdel
Trung tướng Nguyễn Phúc Thanh (bên phải) trao kỷ vật kháng chiến tặng Bảo tàng Hậu cần Quân đội, tháng 7-2017. Ảnh: THANH HÀ 

Theo lời kể của Trung tướng Nguyễn Phúc Thanh, đầu tháng 3-1975, đang là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 1 (Sư đoàn 324), ông được bổ nhiệm Phó tham mưu trưởng Sư đoàn 324, rồi Quyền Tham mưu trưởng Sư đoàn. Ngay sau đó, ông bắt tay vào việc tổ chức lực lượng nghiên cứu, chuẩn bị chiến trường và phương án tác chiến Chiến dịch Trị Thiên-Huế. Hướng tiến công của Sư đoàn 324 được trên giao là tấn công địch trên hướng Tây Nam Huế theo Đường số 14, chia cắt bằng được Đường số 1 nối Huế với Đà Nẵng, ngăn chặn không cho địch tăng viện. Về trận đánh hôm đó, Thiếu tướng Lê Huy Mai, nguyên Phó chánh thanh tra Bộ Quốc phòng, bấy giờ là Trưởng ban Trinh sát-Đặc công Sư đoàn 324 kể: “5 giờ 45 phút ngày 8-3-1975, các đơn vị của Sư đoàn 324 đồng loạt nổ súng tấn công. Trên hướng thứ yếu, Trung đoàn 1 phát triển thuận lợi. Phần lớn quân địch bị tiêu diệt, một số sống sót tìm cách bỏ chạy nhưng đã bị ta kịp thời truy kích, tiêu diệt gọn. Tuy nhiên, trên hướng chủ yếu của Trung đoàn 2, ta gặp khó khăn do đơn vị tổ chức trinh sát không kỹ, quá trình chiến đấu hiệp đồng chưa chặt chẽ, do vậy, có mũi vào không đúng mục tiêu, mở cửa chậm nên bị địch phát hiện. Chúng kịp thời chống trả, bịt được cửa mở. Ta không đưa được lực lượng vào trong căn cứ, đành phải tạm dừng tiến công trở lại tuyến sau để củng cố lực lượng do thương vong”.

Với quyết tâm tiêu diệt tuyến phòng ngự của địch, ngay trong đêm 8-3, Bộ tư lệnh Sư đoàn 324 phân công đồng chí Nguyễn Phúc Thanh xuống trực tiếp chỉ huy Trung đoàn 2 chiến đấu, tổ chức đánh chiếm các điểm cao 303, 224. “Nhận nhiệm vụ, tôi xuống ngay Trung đoàn 2 triệu tập cuộc họp Ban chỉ huy Trung đoàn, tổ chức bộ phận đi trinh sát lại, nắm chắc tình hình địch và cho chuẩn bị sa bàn chi tiết để các đơn vị, tổ chiến đấu và từng cán bộ, chiến sĩ trình bày ý kiến, quan điểm công khai. Tại hội nghị rút kinh nghiệm, xác định quyết tâm, tất cả thành phần tham dự đều sôi nổi thảo luận. Có đồng chí đề nghị tổ chức tuyến hỏa lực bắn thẳng chi viện cho lực lượng mở cửa. Sau khi bàn kỹ lại cách đánh, nhận thấy cách sử dụng hỏa lực để mở cửa như vậy phát huy hiệu quả, tôi quyết định thông qua phương án đó”.

Khoảng 16 giờ ngày 10-3, Trung đoàn 2 trở lại tiếp tục chiến đấu. Nhờ tập trung hỏa lực, hiệp đồng chặt chẽ tiến công địch nên đơn vị nhanh chóng đánh chiếm được các mục tiêu, hoàn thành nhiệm vụ đánh chiếm các điểm cao 303, 224, tiêu diệt và bắt sống hơn 250 tên địch. Sau trận đó, đồng chí trở lại tiếp tục cùng Bộ tư lệnh Sư đoàn 324 chỉ huy đơn vị đánh cắt Đường số 1 rồi cơ động tiến xuống đánh chiếm cửa biển Thuận An và hợp vây, giải phóng thành phố Huế vào ngày 25-3-1975. Chiến dịch giải phóng Đà Nẵng kết thúc thắng lợi, Sư đoàn 324 nhanh chóng củng cố lực lượng, bổ sung vật chất hậu cần, sẵn sàng nhận nhiệm vụ mới...

TRẦN SÂM