Theo quyết định của Hội nghị Potsdam (họp từ ngày 17-7 đến 2-8-1945), dưới danh nghĩa quân Đồng minh giải giáp quân phát xít Nhật, 20 vạn quân Tưởng và hơn 1 vạn quân Anh kéo vào miền Bắc và Nam Việt Nam. Ngày 22-8-1945, 3 ngày sau khi nhân dân Hà Nội tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền thành công, từ một căn cứ quân sự đặt tại Ấn Độ, máy bay của Anh bí mật chở Jean Cédile, Ủy viên Cộng hòa Pháp, nhảy dù xuống Nam Kỳ trót lọt.

Trong số những người lãnh đạo các đội nghĩa quân khởi nghĩa chống ách đô hộ của nhà Đường (Trung Quốc) thế kỷ 8, Mai Thúc Loan là một trong những người nổi bật. Ông đã chọn Sa Nam (nay thuộc xã Nam Đàn, tỉnh Nghệ An) làm căn cứ khởi nghĩa, để từ đó không ngừng mở rộng địa bàn ra các vùng xung quanh.

Phong trào khởi nghĩa chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta nửa cuối thế kỷ 19, lúc đầu diễn ra ở các tỉnh miền Đông Nam Kỳ (Gia Định, Định Tường, Biên Hòa), sau đó, phong trào lan rộng ra hầu khắp Nam Kỳ (nay là Nam Bộ), tiêu biểu trong thời kỳ này là cuộc khởi nghĩa do Nguyễn Hữu Huân lãnh đạo.

“Làm quan võ không sợ chết, làm quan văn không tham tiền, lòng chỉ mong cho thiên hạ thái bình”. Đó là lời tỏ lòng tôn kính của văn thân Nam Kỳ dành cho danh tướng Phạm Thế Hiển trong ngày tiễn biệt ông về với đất mẹ.

Trong 3 lần quân và dân triều đình nhà Trần kháng chiến chống quân Mông-Nguyên hồi thế kỷ 13 thắng lợi, có sự đóng góp của Nguyễn Thế Lộc, thủ lĩnh thổ binh ở vùng miền núi Lạng Sơn.

Cuộc Khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40-43) đánh quân đô hộ của nhà Hán, duy trì được nền độc lập trong 3 năm đã đi vào lịch sử thế giới là một trong những cuộc khởi nghĩa do phụ nữ lãnh đạo thành công nhất.

Trong cuộc khởi nghĩa của nhân dân các quận Cửu Chân, Giao Chỉ (nay là Bắc Bộ và vùng Thanh Hóa-Nghệ An) chống ách đô hộ của giặc Ngô năm Mậu Thìn (248), có một thủ lĩnh đảm đương cương vị lãnh đạo nghĩa quân, đó là nữ tướng Triệu Thị Trinh (còn gọi là Bà Triệu, Triệu Trinh Nương, Triệu Ẩu...).

Trong số những võ quan giàu lòng yêu nước, thương dân, trước cảnh đất nước bị giặc Pháp xâm lăng đã tách khỏi triều Nguyễn, đứng hẳn về phía nhân dân kháng chiến có Đề đốc Trần Xuân Soạn. Ông là một trong những thủ lĩnh chủ chốt của Phong trào Cần Vương chống thực dân Pháp xâm lược cuối thế kỷ 19 ở Thanh Hóa.

Trận đánh Hoàng Đan-Vọng Doanh-Giáp Giá trên địa bàn huyện Ý Yên (Nam Định) vào tháng 1-1954 là một trận đánh “công đồn, diệt viện” có ý nghĩa “chia lửa” với Mặt trận Điện Biên Phủ.

Trong số những người lãnh đạo nghĩa quân sông Đà chống thực dân Pháp xâm lược cuối thế kỷ 19, Đốc Ngữ nổi lên là một thủ lĩnh xuất sắc. Tài năng của ông được thể hiện trong tổ chức lực lượng, chỉ huy chiến đấu với các loại hình tập kích, phục kích, vận động tiến công... gây cho quân thù nhiều tổn thất.